नेपाल टेलिभिजनदेखि निजी मिडियासम्म जागिर सुरक्षित गर्ने सूत्र: मास कम्युनिकेशनमा मास्टर्स

काठमाडौँ । कुनै समय थियो, जब पत्रकारितामा प्रवेश गर्न र स्थापित हुन ‘फिल्ड’ को अनुभव नै सर्वोपरि मानिन्थ्यो । राम्रो समाचार लेख्ने शैली र सूचनामा पहुँच भएपछि शैक्षिक योग्यता गौण ठानिन्थ्यो । तर, समय बदलिएको छ । नेपाली सञ्चार क्षेत्र अहिले परम्परागत स्वरूपबाट डिजिटल युगमा प्रवेश गरिसकेको छ भने सञ्चार गृहहरू (मिडिया हाउस) ले आफ्ना कर्मचारीको दक्षता र शैक्षिक योग्यतालाई प्राथमिकता दिन थालेका छन् ।

​विशेषगरी लामो समयदेखि पत्रकारितामा सक्रिय तर पत्रकारिता विषय (Mass Communication & Journalism) मा डिग्री नभएका सञ्चारकर्मीहरूका लागि अहिलेको समय करियरको ‘टर्निङ पोइन्ट’ बन्न सक्छ । सरकारी तथा निजी दुवै क्षेत्रमा नेतृत्वदायी भूमिकामा पुग्न अब अनुभवसँगै ‘मास कम्युनिकेशन’ को स्नातकोत्तर (Masters Degree) अनिवार्य सर्त बन्दै गइरहेको छ ।
​नेपाली पत्रकारितामा किन अब डिग्री अपरिहार्य बन्दैछ?

​पत्रकारिता अब रहर वा ‘सोख’ को विषय मात्र रहेन, यो एक विशिष्टीकृत पेसा (Specialized Profession) बनिसकेको छ । हिजोको दिनमा अन्य विषयमा स्नातक वा स्नातकोत्तर गरेर पत्रकारितामा लागेकाहरूले पनि अब आफ्नो करियरलाई सुरक्षित र मर्यादित बनाउन पत्रकारिता विषयमै डिग्री हासिल गर्नुपर्ने आवश्यकता महसुस गर्न थालेका छन् ।

​मिडियामा आएको कर्पोरेट संस्कृति र सम्पादकीय नेतृत्वका लागि आवश्यक पर्ने सैद्धान्तिक ज्ञान, मिडिया कानुन, नैतिकता र व्यवस्थापकीय कौशलताका लागि औपचारिक शिक्षा अपरिहार्य बनेको छ । बजारमा देखिएको तीव्र प्रतिस्पर्धामा आफूलाई अब्बल साबित गर्न र ‘फिल्ड’ को अनुभवलाई प्राज्ञिक मान्यता (Academic Validation) दिन पनि पत्रकारिता डिग्रीको महत्त्व बढेको छ ।

​सरकारी मिडियामा बढ्दो शैक्षिक मापदण्ड

​सरकारी स्वामित्वका सञ्चार माध्यमहरू— नेपाल टेलिभिजन, गोरखापत्र संस्थान, राष्ट्रिय समाचार समिति (RSS) र रेडियो नेपाल—मा कार्यरत सयौँ पत्रकारहरूका लागि शैक्षिक योग्यता वृत्ति विकासको प्रमुख तगारो बन्ने गरेको छ ।

​स्थायी सेवामा प्रवेश गर्न होस् वा माथिल्लो तहमा पत्रकारको पदोन्नति (Promotion) का लागि, सम्बन्धित विषय (Mass Communication) मा स्नातकोत्तर तह उत्तीर्ण गरेको हुनुपर्ने मापदण्डलाई कडाइका साथ लागू गरिँदै छ । लामो समय सेवा गरेर पनि शैक्षिक योग्यताको अभावमा नेतृत्व तहमा पुग्न नसक्ने र एउटै पदमा खुम्चिनुपर्ने बाध्यता धेरै सञ्चारकर्मीमा देखिन्छ ।

​लोक सेवा आयोगको पाठ्यक्रम र बढुवाको मापदण्डले पनि अब ‘मास कम्युनिकेशन’ विषयको डिग्रीलाई विशेष ग्राह्यता दिन थालेको छ । तसर्थ, सरकारी मिडियामा आफ्नो भविष्य देख्नेहरूका लागि यो विषयको अध्ययन करियरको ‘लाइफ लाइन’ साबित हुन सक्छ ।

​गैर–पत्रकारिता पृष्ठभूमिका पत्रकारहरूको चुनौती

​नेपाली पत्रकारितामा ठुलो हिस्सा विज्ञान, व्यवस्थापन, मानविकी वा शिक्षा शास्त्र पढेर आएका पत्रकारहरूको छ । उनीहरूसँग समाचार लेख्ने कौशल त छ, तर आमसञ्चारका सिद्धान्त, मिडियाको समाजशास्त्र र विश्वव्यापी अभ्यासको सैद्धान्तिक ज्ञानको अभाव खट्किने गरेको पाइन्छ ।

​गैर–पत्रकारिता शैक्षिक पृष्ठभूमि भएका तर पत्रकारितालाई नै जीवनको लक्ष्य बनाएकाहरूका लागि ‘मास कम्युनिकेशन एन्ड जर्नालिज्म’ (MAMCJ) को डिग्रीले दुईवटा काम गर्छ : पहिलो, उनीहरूको पेसालाई वैधानिकता दिन्छ र दोस्रो, उनीहरूलाई पूर्ण व्यावसायिक पत्रकारका रूपमा स्थापित गर्छ ।

​सूचना प्रविधि र मिडियाको बदलिँदो स्वरूप

​अहिलेको पत्रकारिता भनेको केवल समाचार लेख्नु वा वाचन गर्नु मात्र होइन । एआई (AI), सोसल मिडिया, डेटा जर्नालिज्म र मल्टिमिडिया स्टोरी टेलिङले न्यूजरुमको स्वरूप नै बदलिदिएको छ ।
​यो डिजिटल रूपान्तरण (Digital Transformation) सँग जुध्न परम्परागत सीप मात्र पर्याप्त छैन । कान्तिपुर सिटी कलेज (KCC) मा सञ्चालित MAMCJ कार्यक्रमले यही आवश्यकतालाई सम्बोधन गरेको छ । यहाँको पाठ्यक्रममा समावेश ‘फन्डामेन्टल्स अफ इन्फरमेसन सिस्टम’, ‘मल्टिमिडिया एप्लिकेसन’ र ‘साइबर पब्लिसिङ’ जस्ता विषयले विद्यार्थीलाई डिजिटल पत्रकारिता र सूचना प्रविधि मा दक्ष बनाउँछ । यसले बदलिँदो बजारमा पत्रकारलाई सान्दर्भिक र रोजगारयोग्य (Employable) बनाइराख्न मद्दत गर्छ ।

​MAMCJ: करियर पत्रकारका लागि व्यवहारिक विकल्प (सन् २००१ देखि सञ्चालित)

​पूर्वाञ्चल विश्वविद्यालयबाट सम्बन्धन प्राप्त कान्तिपुर सिटी कलेज (KCC) ले सन् २००१ देखि निरन्तर सञ्चालन गरिरहेको दुई वर्षे (चार सेमेस्टर) Master of Arts in Mass Communication & Journalism (MAMCJ) कार्यक्रम कार्यरत पत्रकारहरूका लागि उत्कृष्ट विकल्पको रूपमा स्थापित छ ।

​यस कार्यक्रमको मुख्य विशेषता भनेको “न्यूजरुम र क्लासरुमको संयोजन” (Newsroom + Classroom Approach) हो । यहाँ केवल किताबको पाठ पढाइँदैन, बरु वास्तविक न्यूजरुममा आवश्यक पर्ने सीपहरू सिकाइन्छ । कार्यरत पत्रकारहरूको व्यस्ततालाई ध्यानमा राख्दै कलेजले हाइब्रिड कक्षा (Hybrid Class - अनलाइन र भौतिक दुवै) को व्यवस्था गरेको छ।

​अनुभवी फ्याकल्टी: यहाँ नेपालका वरिष्ठ पत्रकार, सम्पादक तथा विज्ञहरूले अध्यापन गराउनुहुन्छ । फ्याकल्टी सदस्यहरूमा जनार्दन विष्ट, एकराज पाठक, लक्ष्मण हुमागाईं, विनोद ढुङ्गेल, रुद्र खड्का, आवास राज उपाध्याय, हेमन्त जोशी, राजीव तिमिल्सिना तथा प्राविधिक विषयका लागि इन्जिनियर भावना बम लगायत हुनुहुन्छ । उहाँहरूको उपस्थितिले विद्यार्थीले किताबी ज्ञानसँगै भोगाइको अनुभव पनि साट्न पाउँछन् ।

​अनुसन्धानमा जोड: मिडिया कानुन, लैङ्गिक सवाल र सामुदायिक रेडियो जस्ता विषयमा थेसिस (Thesis) र प्रोजेक्ट वर्क गराइने हुँदा यसले विद्यार्थीलाई भविष्यमा मिडिया अनुसन्धानकर्ता बन्न प्रेरित गर्छ ।

​पूर्वाधार: कलेजसँग आफ्नै अडियो–भिजुअल ल्याब, फोटोग्राफी ल्याब र रेकर्डिङ स्टुडियो उपलब्ध छ ।

​किन अहिले सही समय हो?

​समय कसैका लागि पर्खिंदैन । मिडिया हाउसहरूले जनशक्ति कटौती (Layoffs) गरिरहेको र प्रविधिले मानवीय कामलाई प्रतिस्थापन गरिरहेको अवस्थामा आफूलाई सुरक्षित राख्ने एउटै उपाय भनेको– ‘दक्षता अभिवृद्धि’ (Upskilling) नै हो ।

​यदि तपाईँ सरकारी मिडियामा हुनुहुन्छ र बढुवाको पर्खाइमा हुनुहुन्छ, वा निजी मिडियामा हुनुहुन्छ र सम्पादकीय नेतृत्व सम्हाल्न चाहनुहुन्छ भने, कान्तिपुर सिटी कलेजको MAMCJ कार्यक्रम तपाईँको करियरको कोसेढुङ्गा बन्न सक्छ । यहाँ कार्यरत पत्रकारहरूका लागि छात्रवृत्तिको समेत व्यवस्था गरिएको छ ।

​भर्ना तथा सम्पर्क:

​आफ्नो करियरलाई नयाँ उचाइ दिन चाहने इच्छुक पत्रकार तथा विद्यार्थीहरूले केसीसीको पुतलीसडकस्थित कार्यालयमा सम्पर्क गर्न वा अनलाइन मार्फत बुझ्न सक्नुहुनेछ ।
​सम्पर्क: ९८५११३७८७७ (9851137877)
वेबसाइट: www.kcc.edu.np