एक स्थानीय पत्रिकामा छापिएको सामाजिक समाचारको स्क्यान कपी सामाजिक सञ्जालभरि फैलिँदै गएपछि नेपाली पत्रकारिताको वास्तविक अवस्था र पेशागत संकटबारे नयाँ बहस तीव्र रूपमा सतहमा आयो। सामग्रीमा देखिएका भाषा, प्रवाह, समय–क्रम र सम्पादनका कमजोरी मात्रै मुद्दा बनेनन्; जनप्रतिक्रियाले ध्यान सीधा त्यो त्रुटि पैदा हुने कार्य–परिस्थिति, दबाब र संरचनागत अव्यवस्थातिर मोडिदियो। धेरै पत्रकारहरूले फेसबुकमा लेख्दै उक्त स्क्यान कपी “एउटा गलत समाचार” होइन, “थकित, असुरक्षित र उपेक्षित पत्रकारिताको जीवित प्रमाण” भएको टिप्पणी गरे।

नेपालमा दर्जनौँ पत्रकार महीनौँसम्म तलब नपाएर बस्नुपरेको, न्यून पारिश्रमिकमा काम गर्न बाध्य हुने, र सम्पादन संरचना कमजोर बन्दै गएको विषय वर्षौँदेखि सार्वजनिक तथ्यका रूपमा उजागर हुँदै आएको छ। विभिन्न अध्ययन तथा पेशागत संगठनहरूले छापामाध्यमदेखि डिजिटल मिडियासम्म आर्थिक सङ्कट चर्किँदै जाँदा सम्पादन कक्षमा लगानी घटेको, प्रशिक्षित जनशक्ति कटौती भइरहेको, र समाचार उत्पादनको गुणस्तरमा प्रत्यक्ष असर परेको ठहर गर्दै आएका छन्। यही पृष्ठभूमिमा धेरैले भाइरल स्क्यान कपीलाई व्यक्तिगत त्रुटि होइन, पत्रकारिताभित्रकै गहिरो प्रणालीगत असन्तुलनको लक्षणका रूपमा व्याख्या गरे।

सामाजिक सञ्जालमा उठेको बहस दुई स्पष्ट धारमा बाँटियो। एक पक्षले यस्तो समाचारले पत्रकारिताप्रतिको भरोसा कम गराउँछ भन्दै आलोचना गर्‍यो; अर्काे पक्षले भने दोष एक जना पत्रकारमा मात्र थोपर्न नमिल्ने, वास्तविक समस्या अनियमित तलब, अस्थिर कार्यस्थल, बढ्दो मानसिक दबाब र कमजोर सम्पादकीय संयन्त्रमा रहेको तर्क प्रस्तुत गर्‍यो। उनीहरूका अनुसार, कामदार थकित, संरचना असंगठित र स्रोत कमजोर हुँदा समाचारमा त्रुटि बढ्नु अनिवार्य हुन्छ।

यो बहसले श्रमजीवी पत्रकार ऐनको पालना, न्यूनतम पारिश्रमिक कार्यान्वयन, नियमित तलब भुक्तानी, र सम्पादकीय संरचना व्यवस्थित र सुदृढ बनाउने नीतिगत सवालहरूलाई फेरि एकपटक केन्द्रमा ल्याइदिएको छ। विश्लेषकहरूको भनाइमा, यी समस्याले केवल पत्रकारको जीवनमै होइन, समग्र लोकतान्त्रिक सूचनाप्रणालीमै गहिरो चोट पुर्‍याइरहेका छन्।

अन्ततः, भाइरल स्क्यान कपी कुनै सामान्य सम्पादन गल्तीको विषय रहेन। यसले नेपाली पत्रकारको दैनन्दिन वास्तविकता—बढ्दो अस्थिरता, पेशागत असुरक्षा, स्रोत अभाव र थकानग्रस्त कार्यशैली—ओझेलबाट सतहमा ल्यायो। अब प्रश्न यही छ: यो बहस सामाजिक सञ्जालको छोटो ट्रेन्ड भएर हराउने हो, वा पत्रकारितालाई न्यूनतम रूपमा सक्षम र विश्वसनीय बनाउन आवश्यक सुधारतर्फ संस्थागत कदमहरू यतिबेला नै उन्मुख हुने हो? यसको उत्तर सञ्चारगृह, नियामक निकाय र पत्रकार समुदायको सामूहिक जिम्मेवारीमै टेकेको छ।

---

[समाचार (बिनासम्पादन)]

सड़्कुवासभाका पत्रकार अनुप चापागाईंको आज शुभविवाह

प्रेम निरौल/सड़्कुवासभा

सड़्कुवासभाको पत्रकारितामा करिब ५ बर्सयता निरन्तर सक्रिय रहेका अनुप चापागाई बिबाह बन्धनमा बधिएका छन्। आज सोमबार चितबनकी पुजा कार्कीसंग काठमाडौँ को सुकेधारामा उनीहरुको सुभबिबाह भएको चापागाई परिबारले जनाएको छ।

हाल यसै आर्थिक वर्षको सुरुवातबाट प्रकासन सुरु गरिएको त्रिसिखर टाईम्स साप्ताहिक पत्रिकाका प्रकासक/ सम्पादक रहेका चापागाईले करिब ५ वर्ष अघिबाट 'जिल्लाकै (ग) बर्गको पत्रिका 'असल शासन आबाज साप्ताहिक'मा कार्यकारी सम्पादकको रुपमा रहेर सक्रिय पत्रकारिता गर्दै आएका थिए। सक्रिय पत्रकारहरू करिब दुई दर्जन मात्र रहेका सड़्कुवासभामा अनुप चापागाईंको भूमिका महत्वपूर्ण थियो। उनले पत्रकारिताका अतिरिक्त निजी र सामुदायिक विद्यालयहरूमा समेत अध्यापन गराउथे । उनले कक्षा १० सम्मका विद्यार्थीहरूलाई गणितको ट्युसन पनि पढाउँथे। विद्यार्थी राजनीतिको भूमिकाबाट पत्रकारितामा आएका चापागाईंले यो पेशाले मात्र आत्मानिर्भर हुन सकिने कुरामा बिस्वस्त थिएनन्। चापागाईंले कम्युनिस्ट राजनीतिमा आफूलाई बाल्यकालदेखि रुचि रहेको समेत बताएका छन्।

हाल, करिब एक महिनाअघिबाट पत्रकारिता र अध्यापन दुवै पेशा छोडेर काठमाडौँ गएका चापागाई पुन: जिल्ला फर्किने कुरामा दोमन भएको बताउछन। उनका अनुसार अब पारिबारिक सल्लाह का आधारमा जिल्ला फर्किने बा काठमाडौँमै बसेर पत्रकारिता गर्ने, अध्यापन गर्ने भन्ने योजना हुन सक्छ। यद्यपी आजको घडिमा यो जोडीलाई दाम्पत्य जिबनको हार्दिक सुभकामना दिदै सड़्कुवासभाको पत्रकारितामा स्वागत गर्न पाईयोस भन्ने कामना पाख्रीबास साप्ताहिक तर्फबाट।