नेपालको राजनीतिक परिदृश्यमा राजतन्त्र पुनःस्थापनाबारे विभिन्न अड्कलहरू भइरहेका बेला, लेखक जय साहले सामाजिक सञ्जालमार्फत चर्को दाबी गरेका छन्। उनले आफ्नो स्टाटसमा नेपालमा सैनिक कू हुन सक्ने सम्भावना औंल्याउँदै भारतीय सेनाको नेपालमा प्रभावबारे प्रश्न उठाएका छन्।

भारतीय सेनाको भ्रमण र जय साहको विश्लेषण
जय साहका अनुसार, हालै भारतका सातजना पूर्व सेनापति (आर्मी चिफ) ले नेपालका प्रधान सेनापतिसँग भेट गरेका छन्। उनले यो भेटलाई नेपालमा सैनिक कूको तयारीको संकेतका रूपमा चित्रित गरेका छन्। उनको दाबी छ कि "भारतीय आर्मीको दममा नेपाल आर्मीले राजा ल्याउनु भनेको नेपालको राजनीतिमा भारतीय आर्मीको दखल हो।"

यस सन्दर्भमा, उनले अर्को महत्त्वपूर्ण प्रश्न उठाएका छन्:
"यदि भारतीय आर्मीको सहयोगमा नेपालमा राजतन्त्र पुनःस्थापना हुन्छ भने, के त्यसपछि चिनीया आर्मीले पनि नेपालको राजनीतिमा हस्तक्षेप गर्नेछ?"

नेपाल-भारत सैन्य सम्बन्ध: एउटा पृष्ठभूमि
नेपाल र भारतबीच लामो समयदेखि सैन्य सहकार्य रहँदै आएको छ। भारतीय सेनामा नेपाली नागरिक (गोरखा सैनिक) को ठूलो संख्यामा उपस्थिति रहेको छ। नेपाल र भारतबीच वार्षिक सैन्य अभ्यास हुने गरेको छ, जसलाई 'सूर्य किरण' नाम दिइएको छ।

त्यस्तै, नेपालका प्रधान सेनापतिलाई भारतीय सेनाको मानार्थ जनरलको उपाधि दिने परम्परा रहँदै आएको छ, जुन नेपाल-भारत सैन्य सम्बन्धको निकटता दर्शाउँछ।

तर, जय साहले उठाएको प्रश्न नयाँ कोणबाट आएको छ। उनले भारतको नेपाल नीति र त्यसको सैनिक तहसम्मको प्रभावबारे शंका व्यक्त गरेका छन्।

राजतन्त्र र सैन्य हस्तक्षेपको परिदृश्य
नेपालमा २००८ मा औपचारिक रूपमा राजतन्त्र समाप्त भएपछि गणतन्त्र स्थापना भएको थियो। तर, पछिल्ला केही वर्षमा राजतन्त्र पुनःस्थापनाका लागि आन्दोलनहरू बढिरहेका छन्।

जय साहको दाबी अनुसार, यदि नेपालमा सैनिक कू हुन्छ भने, त्यसको मुख्य उद्देश्य राजतन्त्र पुनःस्थापना गर्नु हुन सक्छ। उनले भारतलाई नेपालमा सम्भावित राजतन्त्र पुनःस्थापनाको सूत्रधारका रूपमा देखाएका छन्।

तर, प्रश्न उठ्छ, यदि सैनिक हस्तक्षेपको माध्यमबाट राजा पुनःस्थापित भएमा, के नेपालमा अर्को विदेशी हस्तक्षेप (जस्तै चीन) को सम्भावना बढ्नेछ?

चीनको प्रतिक्रिया के हुन सक्छ?
नेपाल भारत र चीनको बीचमा रहेको भू-राजनीतिक दृष्टिले संवेदनशील राष्ट्र हो। यदि जय साहको दाबी अनुसार भारतीय सेनाको सहयोगमा नेपालमा सैनिक शासन लागू गरियो वा राजतन्त्र फर्काइयो भने, चीनको चासो बढ्ने सम्भावना रहन्छ।

चीनले पनि आजभोलि   सिधा हस्तक्षेप गर्ने गरेको छ, चीनले नेपाललाई 'बेल्ट एण्ड रोड इनिसिएटिभ' (BRI) मा समेट्ने प्रयास गर्दै आएको छ। यदि भारतको भूमिकाले नेपालमा अस्थिरता ल्यायो भने, चीनले आफ्नो रणनीति पुनर्विचार गर्न सक्ने देखिन्छ।

जय साहको दाबी कत्तिको विश्वास गर्न सकिन्छ?
जय साहको यो भनाइले निश्चित रूपमा राजनीतिक विश्लेषणका लागि नयाँ कोण प्रस्तुत गरेको छ।

के भारतले साँच्चै नेपालमा सैनिक हस्तक्षेपमार्फत राजतन्त्र फर्काउने योजना बनाइरहेको छ?
के नेपाली सेना यसमा संलग्न हुन सक्छ?
यदि भारतको भूमिकाले चीनलाई असहज बनायो भने, के चीनले पनि नेपालमा हस्तक्षेप गर्ने सम्भावना छ?
यी सबै प्रश्नहरूको उत्तर अहिले नै स्पष्ट छैन। जय साहका दाबीहरू प्रमाणसहित आएका छैनन्, तर उनले उठाएका विषयहरूले नेपालमा बढ्दै गएको राजनीतिक अस्थिरता, भारत-नेपाल सैन्य सम्बन्ध, र सम्भावित अन्तर्राष्ट्रिय रणनीति बारे बहसलाई गहिरो बनाउने निश्चित छ।

अब, के जय साहका यी दाबीहरू वास्तविकतासँग मेल खान्छन्, वा तिनले केवल नयाँ बहस सिर्जना गरेका मात्र हुन्? यो समयले नै बताउनेछ।

जय साह