काठमाडौं — भोलि असार १५, राष्ट्रिय धान दिवस। देशभर खेतमा हिलो खेल्दै धान रोप्ने उत्सवको दिन। ठीक यही दिन, दस वर्षअघि तत्कालीन कृषि मन्त्री हरिप्रसाद पराजुली सार्वजनिक आलोचनाको केन्द्रमा थिए। काठमाडौंको मूलपानीमा आयोजित धान दिवस समारोहमा सहभागी भएका पराजुलीको व्यवहारलाई "अशोभनीय" भनेर मिडिया तथा सामाजिक सञ्जालमा तीव्र आलोचना भयो। कार्यक्रमस्थलमै महिलासँग असहज ढंगले व्यवहार गरिरहेको जस्तो देखिने तस्बिरहरू र भिडियोहरू भाइरल भए, जसले राष्ट्रिय राजनीति नै हल्लाइदियो।

त्यो दिन मन्त्री पराजुली, जो तत्कालीन नेकपा (एमाले) का नेता थिए, जनताको खेतमा उत्रिएका थिए—हिलो खेल्न र ‘कृषिमा सरकारको प्रतिवद्धता’ देखाउन। तर त्यो दृश्य शालीनताभन्दा पनि विवादमा परिणत भयो। आलोचकहरूले मन्त्रीको व्यवहारलाई ‘अनुचित’ भन्दै तत्काल कारबाहीको माग गरे। संसदमा प्रश्न उठ्यो, महिला अधिकारकर्मीहरू बोले, सामाजिक सञ्जालमा असन्तोषको हिलो झन फैलियो।

सरकारभित्र पनि चुपचाप रहेन। तत्कालीन उपप्रधान तथा गृहमन्त्री वामदेव गौतमले स्पष्टीकरण मागे। पार्टी अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले पनि तत्काल जवाफदेही हुन सुझाव दिएका थिए। पराजुलीले भने आफूलाई "मिडियाले चरित्र हत्या गरेको" आरोप लगाउँदै घटनास्थलमा रहेका महिलाले कुनै आपत्ति नजनाएको दाबी गरे।

तर दुई दिनभित्रै, असार १७ गते, मन्त्री पदबाट पराजुलीले राजीनामा दिए। प्रधानमन्त्री सुशील कोइरालाले उनको राजीनामा स्वीकार गरे। त्यो क्षण राजनीतिक रुपमा तीव्र दबाब र सार्वजनिक अस्वीकारको प्रमाण थियो।

हरिप्रसाद पराजुली अहिले नेकपा (एकीकृत समाजवादी) मा आबद्ध छन्—उनी जहाँ पुग्नुको कथा तत्कालीन एमाले विभाजनपछिको राजनीतिक प्रवाहसँग गाँसिएको छ। तर धान दिवसको त्यो विवादास्पद विगत आज पनि जनमानसमा ताजै छ।

दश वर्षपछि, त्यो घटना नेपाली राजनीतिक अभ्यासका लागि एउटा पाठ बनेको छ—सार्वजनिक पदमा बसेका व्यक्तिको व्यक्तिगत आचरणले कति गहिरो प्रभाव पार्न सक्छ भन्ने उदाहरणका रूपमा। सञ्चार माध्यम, सामाजिक प्रतिक्रिया र दलभित्रको आन्तरिक अनुशासन कसरी गतिशील रूपमा चल्छ भन्ने बोध गराउने अवसर थियो त्यो।

आज, जब हामी फेरि एकपटक असार १५ मनाउन गइरहेका छौं, त्यो दिन केवल हिलो खेलेर रमाउने अवसर होइन, राजनीतिक जवाफदेहीताका प्रतीक पनि हो। खेतको हिलोमा लुकेको त्यो दस वर्षअघिको सम्झना अब पाठ बनिसकेको छ—सचेत, जिम्मेवार र जनताको निगरानीमा रहने नेतृत्व संस्कृतिको निरन्तर अभ्यासका लागि।