पाकिस्तान आज सामाजिक, आर्थिक र राजनीतिक दृष्टिले गहिरो संकटमा फसेको छ। मुलुकको राजधानी इस्लामाबाददेखि कराँचीसम्म, सिन्धदेखि गिलगित-बाल्तिस्तानसम्म, देशका हरेक क्षेत्रबाट विघटन, भ्रष्टाचार, हिंसा र शासकीय असफलताको समाचारहरू सार्वजनिक भइरहेका छन्। पानी अभावमा कराँचीका नागरिकले सडक अवरुद्ध गरेका छन् भने लाहोरमा सरकारी कार्यालयका ३८०० भन्दा बढी सवारीसाधनले ट्राफिक कानुनको उल्लंघन गर्दै ‘राजकीय उन्मुक्ति’ को उदाहरण पेश गरेका छन्।

यसबाहेक, पाकिस्तानको कर प्रणाली स्वयं विकासको बाधक बनेको विश्लेषणले स्पष्ट पारेको छ कि कर संकलनमा असमानता, धनी वर्गका लागि छुट, र गरीबमाथिको बोझका कारण सामाजिक आक्रोश तीव्र बन्दै गएको छ। ‘पाक अब्जर्भर’ ले प्रकाशित गरेको लेख अनुसार पाकिस्तानको कर संरचना देशको समावेशी आर्थिक वृद्धि रोक्ने प्रमुख तत्व हो।

यसैबीच, राज्य प्रायोजित हिंसाको भयावह स्वरूप पनि सतहमा आउन थालेको छ। गिलगित-बाल्तिस्तानमा वातावरणीय तथा राजनीतिक संकट चुलिँदै गएको छ भने पाकिस्तान अधिकृत कश्मीर (PoJK) मा विद्यार्थी नेताको अपहरण र आन्दोलनमाथिको दमनले आम नागरिकमा आक्रोश फैलाएको छ। मिरपुर, बालकोट, मुजफ्फराबाद लगायतका क्षेत्रमा स्वतन्त्रता माग्ने स्वरहरू फेरि बुलन्द हुन थालेका छन्। यसै सन्दर्भमा, ‘देवडिस्कोर्स’ मा प्रकाशित रिपोर्ट अनुसार, मानव अधिकार उल्लंघनको विरोधमा पाकिस्तानविरुद्धको अन्तर्राष्ट्रिय आवाज उठ्न थालेको छ।

यसैबीच, पाकिस्तानको अन्तर्राष्ट्रिय छवि थप बिग्रिरहेको छ। साउदी अरब, कतार, इटाली, फ्रान्स र दक्षिण अफ्रिकाका नेताहरूले आतंकवादबारे भारतको धारणा समर्थन गर्दै पाकिस्तानलाई आलोचनाको केन्द्रमा ल्याएका छन्। IMF को २ अर्ब डलर ऋणसम्बन्धी सम्झौतालाई पनि सैन्य प्रयोगमा लगाउने सम्भावनाले थप अन्तर्राष्ट्रिय आलोचना उत्पन्न गराएको छ।

देशभित्र ‘ड्रोन हमलाको विरोध’, ‘मानव अधिकार आन्दोलनको दमन’, ‘अल्पसंख्यकमाथिको अत्याचार’ र ‘प्रेस स्वतन्त्रताको हनन’ लगातार बढिरहेको छ। ‘द डन’, ‘द एक्सप्रेस ट्रिब्युन’ जस्ता पाकिस्तानकै प्रतिष्ठित मिडियामा प्रकाशित रिपोर्टहरूले पनि राज्य हिंसाको विषय उठाउन थालेका छन्, जुन देशको शासकीय साखमाथि गम्भीर प्रश्न उठाउँछ।

अर्कोतर्फ, रोजगारीको अभाव, महँगी, र भ्रष्टाचारको चक्रव्यूहमा फसेका पाकिस्तानी नागरिकको आक्रोश जनआन्दोलनमा रूपान्तरण हुँदै गएको छ। हजारौं तीर्थयात्रीहरू हज गर्न असमर्थ भएर विना क्षतिपूर्ति घर फर्किन बाध्य भएका छन् भने इस्लामाबादमा प्रहरीमाथि हमला र अपहरणका घटनाहरूले सुरक्षा संयन्त्रमै कमजोरी देखाएको छ।

समग्रमा हेर्दा, पाकिस्तान अहिले एकजना मात्र नेतृत्व वा नयाँ राजनीतिक गठबन्धनले सुधार गर्न सक्ने चरण पार गरिसकेको देखिन्छ। यो संकट अब संरचनात्मक, मानसिक र आन्तरिक विभाजनको परिणति हो। यदि मुलुकले शीघ्र सुधारको दिशा नलियो भने पाकिस्तानको स्थिति केवल आन्तरिक असफल राष्ट्रको रूपमा सीमित नरहने, दक्षिण एशियाली क्षेत्रीय स्थायित्वमाथि गहिरो प्रभाव पार्ने सम्भावना अत्यन्त प्रबल देखिन्छ।