काठमाडौं — नेपाली कांग्रेसको केन्द्रीय कार्यालय सानेपामा सोमबारबाट सुरु भएको केन्द्रीय कार्यसमिति बैठकले पार्टीको आन्तरिक द्वन्द्वलाई पुनः सतहमा ल्याएको छ। बैठकको पहिलो दिनमै वरिष्ठ नेता डा. शेखर कोइरालाले पार्टी सभापति शेरबहादुर देउवालाई सिधै घेराबन्दी गर्दै यस्तो प्रश्न उठाए, जसले सिंगो कांग्रेसभित्र आन्तरिक विद्रोहको संकेत दिएको छ—"कांग्रेस–एमाले गठबन्धन त मैले प्रस्ताव गरेको थिएँ, तर प्रधानमन्त्रीको नेतृत्व किन कांग्रेसले छाड्यो?"

कोइरालाको यो सवाल सामान्य असन्तुष्टि थिएन; यो कांग्रेस नेतृत्वमाथिको गहिरो अविश्वासको झल्को थियो। शान्त र प्रष्ट उच्चारणमा उठेको प्रश्नले सभापति देउवाको मौनतालाई थप शंकाको घेरामा ल्याएको छ। खासगरी, गत असार १७ गते राती गरिएको सात बुँदे गोप्य सहमतिको कुरा झिक्दै कोइरालाले देउवासँग सोधे—"संविधान संशोधन सम्बन्धी त्यस सहमतिको प्रगति के भयो? सभापतिज्यूको जवाफ आउनुपर्छ।"

कांग्रेसभित्रको यो द्वन्द्व केवल विचारको मतभेद होइन; यो नेताको शैली, निर्णय प्रक्रिया र सत्ताको लागि गरिने सम्झौताको नैतिकतामाथिको प्रश्न हो। कोइरालाको आक्रोशले पार्टीको पुरानो ‘कुलीन नेतृत्व बनाम लोकतान्त्रिक सुधारवादी’ द्वन्द्वलाई पुनः जीवित बनाएको छ। खासगरी, सभापति देउवाको पत्नी डा. अर्जु राणा देउवाको बढ्दो राजनीतिक हस्तक्षेपसम्बन्धी गुनासो अब संगठनको भित्री तहमा मात्र सीमित छैन, खुलेर बोलिन थालिएको छ।

आइतबारको बैठकपछि पत्रकारहरूसँग कुराकानी गर्दा कोइरालाका पक्षधर नेताहरूले पार्टीभित्रको गुटगत निर्णय र 'एक परिवारमा केन्द्रित शक्ति सञ्चय' को चर्को आलोचना गरे। पछिल्ला केही निर्णयहरूमा अर्जु देउवाको नाम बारम्बार उठेको छ—संघीय नियुक्ति, मन्त्रालय भागबण्डा र प्रदेश सरकार गठनमा उनको भूमिका रहे/नरहेकोबारे खुलेर प्रश्न उठिरहेका छन्।

माओवादीसँग चुनावी गठबन्धन गरेर जनताबाट मत माग्ने कांग्रेस अहिले एमालेसँग सत्ता साझेदारीमा गएकोप्रति पनि कोइरालाको कडा आपत्ति थियो। "०७९ मा माओवादीसँग गठबन्धन गरेर चुनाव लड्यौं, अहिले एमालेसँग सरकार चलाउँदैछौं—अनि हामीले जनतालाई जवाफ के दिनु?"—यो प्रश्न यति शक्तिशाली थियो कि कतिपय नेताहरूको मुख बन्द भयो।

राजनीतिक विश्लेषकहरूको नजरमा कांग्रेसको अहिलेको संकट केवल सत्ताको नेतृत्व कसले गर्ने भन्ने छैन; यो पार्टीको अस्तित्वको भविष्यबारे गहिरो प्रश्न हो। कांग्रेस युवा पुस्तालाई कसरी आकर्षित गर्ने? कुन विचारधारामा उभिएर सरकारमा जाने? र, पार्टीको निर्णय कसरी पारदर्शी बनाउने?

सामाजिक सञ्जालमा शेखर समर्थकहरू सक्रिय देखिन्छन्। कतिपय कांग्रेस कार्यकर्ताहरू सार्वजनिक रूपमा भन्न थालेका छन्—अब नेतृत्वको विकल्प खोज्नुपर्ने बेला आएको छ।

सत्ताको यथास्थितिमा रमाएका नेताहरूका लागि कोइरालाको यो उभार ‘अन्तर्घात’ जस्तो लाग्न सक्छ। तर दलको साख र राजनीतिक दिशाका लागि यो चिर्नैपर्ने प्रश्न हो—कांग्रेस आफ्नै नेतृत्वमा किन अपांग देखियो? के देउवा नेतृत्वले पार्टीलाई अग्रगमनतर्फ लैजाने कि विघटनतर्फ?

अहिलेसम्म देउवाले यस विषयमा कुनै औपचारिक प्रतिक्रिया दिएका छैनन्। तर शेखर कोइरालाको प्रश्नले नेपाली कांग्रेसको भावी नेतृत्व, विचार र सिद्धान्तलाई पुनः परिभाषित गर्ने बहस जन्माइदिएको छ। अब यो बहस मतभेदमै सीमित रहने कि संस्थागत परिवर्तनमा रुपान्तरण हुने—यही प्रश्नमा कांग्रेसको भविष्य अडिएको देखिन्छ।

डा शेखर कोइराला शेरबहादुर देउवा