इन्डो–प्यासिफिक क्षेत्रमा बढ्दो तनावको सन्दर्भमा भारतले आफ्नो रणनीतिक हैसियतलाई फेरि एकपटक सुदृढ बनाउँदैछ। QUAD भनिने चतुर्भुज सुरक्षा संवाद—भारत, अमेरिका, जापान र अष्ट्रेलियाको गठबन्धन—अब केवल विचार साझा गर्ने लोकतान्त्रिक समूह होइन, बरु चीनको बढ्दो विस्तारवादको सामना गर्न संगठित सुरक्षा साझेदारीको रूपमा विकास हुँदैछ।

हालै सम्पन्न कूटनीतिक बैठकहरूमा भारतले “रणनीतिक लचिलोपन” (strategic resilience) को आवश्यकता औंल्याउँदै सागर निगरानी, डिजिटल पूर्वाधार निर्माण र आपूर्ति शृङ्खला (supply chain) को विविधिकरणमा संयुक्त प्रयासको वकालत गरेको छ। प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको अफ्रिका र ल्याटिन अमेरिकी देशहरूतर्फको पाँच-राष्ट्र भ्रमणले भारतको दृष्टिकोण अब केवल क्वाड केन्द्रित नभएर, दक्षिण गोलार्द्धतर्फको गहिरो ध्यानलाई समेत संकेत गर्छ।

चीनले दक्षिण चीन सागरमा गरेको सामरिक विस्तार, विश्व निकायहरूमा प्रभाव बढाउने प्रयास, र ऐतिहासिक अधिकारको नाममा गरिएका अतिक्रमणहरूले QUAD राष्ट्रहरूलाई नजिक ल्याएको छ। भारतले रक्षा क्षेत्रमा संयुक्त सैन्य अभ्यास, उपग्रह साझेदारी, र गहिरो कूटनीतिक संवादमार्फत आफ्नो उपस्थितिलाई रणनीतिक धुरीमा परिणत गर्दैछ।

“इन्डो–प्यासिफिक अब केवल समुद्री व्यापारको विषय होइन”, एक वरिष्ठ भारतीय अधिकारीको भनाइ छ, “यो शक्ति सन्तुलन, नियम–आधारित अन्तर्राष्ट्रिय व्यवस्था, र सत्तावादी विस्तारवादको सामूहिक प्रतिरोधको साझा मोर्चा हो।”

चीनको छायाँ बढ्दै जाँदा भारतले आफ्नो भूराजनीतिक हैसियतलाई केवल ‘प्रतिरोध’ को रूपमा होइन, ‘विकल्प’ को रूपमा प्रस्तुत गरिरहेको छ। यही हो भारतको नयाँ इन्डो–प्यासिफिक रणनीति।