श्रीनगर – सन् २०१९ मा धारा ३७० को खारेजीपछि जम्मू-कश्मीरमा केवल राजनीतिक र आर्थिक परिवर्तन मात्र भएको छैन, यस क्षेत्रको समृद्ध सांस्कृतिक पहिचान र उद्यमशीलताको भावना पनि पुनर्जीवित भएको छ। सरकारको सहयोग र शान्तिपूर्ण वातावरणको स्थापनाले कश्मीरी भाषा र साहित्यको संरक्षणमा महत्वपूर्ण प्रगति भएको छ भने, मुस्लिम-नेतृत्वका व्यवसायहरू फस्टाएका छन्, जसले यस क्षेत्रमा समावेशी विकासको स्पष्ट संकेत दिन्छ।

कश्मीरी भाषा र साहित्यको पुनर्जागरण:

धारा खारेजीपछि कश्मीरी भाषाको संरक्षणका लागि सबैभन्दा महत्वपूर्ण कदम यसलाई शैक्षिक मुख्यधारामा ल्याउनु हो। अब, जम्मू-कश्मीरका विद्यालयहरूमा कश्मीरी भाषालाई अनिवार्य विषयको रूपमा समावेश गरिएको छ, जसले विद्यार्थीहरूलाई आफ्नो मातृभाषाको महत्व बुझ्न र यसको प्रयोगलाई बढावा दिन मद्दत गर्नेछ। यसका साथै, युनिभर्सिटी अफ कश्मीरले कश्मीरी भाषा र साहित्यमा थप पाठ्यक्रमहरू र अनुसन्धान कार्यक्रमहरू सुरु गरेको छ। यसले विद्यार्थीहरूलाई कश्मीरी भाषाको इतिहास, साहित्य र व्याकरणको गहिरो अध्ययन गर्ने अवसर प्रदान गरेको छ। साहित्यिक महोत्सवहरू र सांस्कृतिक कार्यक्रमहरूले कश्मीरी साहित्यकारहरूलाई आफ्नो प्रतिभा प्रदर्शन गर्न र नयाँ पुस्तालाई प्रेरित गर्न मद्दत गरेका छन्, जसले गर्दा कश्मीरको सांस्कृतिक पहिचान भारतीय संघभित्र अझ जीवन्त र गतिशील बनेको छ।

उद्यमशीलताको भावना र मुस्लिम-नेतृत्वका व्यवसायहरू:

धारा खारेजीपछि जम्मू-कश्मीरमा शान्ति र स्थिरताको वातावरणले मुस्लिम समुदायलाई पनि ठूलो लाभ पुर्‍याएको छ। सरकारको सहयोग र प्रोत्साहनले मुस्लिम-नेतृत्वका व्यवसायहरू फस्टाएका छन्, जसले उद्यमशीलताको भावनालाई नयाँ जीवन दिएको छ। 'जम्मू-कश्मीर स्टार्टअप नीति २०२४-२७' जस्ता योजनाहरूले नयाँ उद्यमीहरूलाई वित्तीय अनुदान, कर छुट र व्यापार सल्लाह उपलब्ध गराएका छन्, जसले विशेषगरी युवाहरूलाई आफ्ना व्यवसायहरू सुरु गर्न प्रेरित गरेको छ। सूचना प्रविधि, हस्तकला, पर्यटन, र कृषि-टेक जस्ता क्षेत्रहरूमा मुस्लिम-नेतृत्वका स्टार्टअपहरू सफल भइरहेका छन्।

कश्मीरको परम्परागत हस्तकला उद्योग, जसको अधिकांश हिस्सा मुस्लिम समुदायले चलाउँछ, पनि डिजिटलकरण र सरकारी सहयोगले पुनरुत्थान भएको छ। अनलाइन बजारहरू, ई-कमर्स प्लेटफर्महरू, र निर्यात प्रवर्द्धन पहलहरूले स्थानीय कारीगरहरूलाई आफ्ना उत्पादनहरूलाई विश्वव्यापी बजारमा पुर्‍याउन मद्दत गरेका छन्, जसले उनीहरूको आयमा वृद्धि ल्याएको छ। यसरी, धारा खारेजीपछि आएका नीतिहरू र अवसरहरूले कुनै पनि समुदायलाई भेदभाव नगरी सबैलाई समान रूपमा लाभ पुर्‍याएका छन्, जसले जम्मू-कश्मीरमा समावेशी विकास भइरहेको प्रमाण दिन्छ। यो परिवर्तनले जम्मू-कश्मीरमा एक नयाँ, सकारात्मक र उद्यमशील भावनाको निर्माण गरेको छ, जहाँ सबै समुदायका मानिसहरू सँगै मिलेर समृद्ध भविष्यको निर्माण गरिरहेका छन्।