नेपालले आफ्नो १०० रुपैयाँको नयाँ नोट—विवादित सिमाना क्षेत्रहरू समेटिएको र चिनियाँ कम्पनीले उत्पादन गरेको—प्रकाशन गर्ने निर्णय गरेपछि भारतसँगको पुरानो सिमाना विवाद पुनः तातिएको छ। यस नोटमा लिपुलेक, लिम्पियाधुरा र कालापानी जस्ता क्षेत्रहरू समेटिएका छन्, जुन नेपालको परिमार्जित राजनीतिक नक्सासँग मेल खान्छ, र जसलाई भारतले सिमानाको "कृत्रिम विस्तार" भनेर व्याख्या गरेको छ।

किन नेपालको नयाँ मुद्रा उत्पादनले भारतलाई असन्तुष्ट बनाउन सक्छ

नेपालको भारतसँग पाँचवटा राज्यसँग करिब १,७५० किलोमिटरको सिमाना साझा छ, र नेपालको नयाँ मुद्रा डिजाइनमा यी विवादित क्षेत्रहरू समेटिएपछि काठमाडौं र नयाँ दिल्लीबीचको तनाव बढेको छ। यसबाहेक, परियोजनाका लागि चीनको चाइना बैंकनोट प्रिन्टिङ एण्ड माइन्टिङ कर्पोरेसनको चयनले क्षेत्रीय गतिशीलताको कारण राजनीतिक संवेदनशीलता थपिएको छ।

नेपालको नयाँ नक्सा: संसदीय अनुमोदन र आधिकारिक अद्यावधिक

नेपालको परिमार्जित नक्सा, जसमा यी विवादित क्षेत्रहरू समेटिएका छन्, नेपालको संसदबाट औपचारिक रूपमा अनुमोदित भइसकेको छ र यसलाई राष्ट्रिय संविधान, सरकारी छाप, र अन्य सम्बन्धित आधिकारिक दस्तावेजहरूमा अद्यावधिक गरिएको छ। यस कडा राजनीतिक अडानले नेपालको आफ्नो भौगोलिक दाबीलाई प्रतीकात्मक र कानुनी स्तरमा मजबूतीका साथ प्रस्तुत गर्ने प्रतिबद्धता झल्काउँछ।

मुद्रणका लागि नेपालले चिनियाँ कम्पनीलाई ठेक्का

नेपालको केन्द्रीय बैंक, नेपाल राष्ट्र बैंक (एनआरबी) ले चिनियाँ कम्पनी चाइना बैंकनोट प्रिन्टिङ एण्ड माइन्टिङ कर्पोरेसनलाई १०० रुपैयाँको नयाँ नोट डिजाइन, मुद्रण, र आपूर्ति गर्नको लागि ३० करोड प्रतिको ठेक्का प्रदान गरेको छ। उत्पादन लागत लगभग ८९ लाख ९६ हजार अमेरिकी डलर रहेको छ, जसमा प्रति नोट औसत ४ रुपैयाँ ४ पैसा पर्छ, र प्रत्येक नोटमा नेपालले संशोधित गरेको नक्सा समेटिएको छ जसमा विवादित क्षेत्रहरू छन्।

त्यतिबेला सञ्चारमन्त्रीको जिम्मेवारी सम्हालेकी, पुष्प कमल दाहालको क्याबिनेटकी मन्त्री रेखा शर्माले सरकारको अडान पुष्टि गर्दै भनिन्, "सरकारले नेपाल राष्ट्र बैंकलाई मुद्रा नोटमा अद्यावधिक गरिएको नक्सा समेट्न अनुमति दिएको छ।" यो निर्णय यसै वर्ष मे महिनामा दाहाल प्रशासनको कार्यकालमा औपचारिक बोलपत्र प्रक्रिया र राष्ट्र बैंकको अभिप्राय पत्रपछि अन्तिम गरिएको थियो।

एनआरबीको सूचनामा लेखिएको थियो, “तपाईंलाई यो सूचित गर्न चाहन्छौं कि १०० रुपैयाँ दरका ३०० मिलियन नेपाली नोटहरू उत्पादन, डिजाईन, आपूर्ति, र वितरणसम्बन्धी (आईएफबी नम्बर एनआरबी/सीएमडी/आईसीबी/जी-०३/०८०/८१) ठेक्काको कार्यान्वयनको लागि तपाईंको बोलपत्रको मूल्य USD ८९,९६,५९२.०० रहेको छ… यो सबैभन्दा कम मूल्याङ्कन गरिएको उत्तरदायी बोलपत्रको रूपमा चयन गरिएको छ।”

यस कदमले नेपालको आफ्नो भौगोलिक दाबी प्रस्तुत गर्ने प्रतिबद्धता देखाउँछ, जसले भारतसँगको सम्बन्धमा सम्भावित प्रभाव पार्न सक्छ।