बर्दियाको जङ्गलमा बाघसँगको रोमाञ्चक साहसिक यात्रा
जो सिल्स
बर्दिया राष्ट्रिय निकुञ्जको किनारमा पर्ने गिरवा नदीको किनारमा खनखनी गरिरहेको सिटालका आवाजहरूले मेरो तम्बुबाट बाहिर आउन आग्रह गर्यो। चित्तलले संकेत गरिरहेको थियो: एउटा बाघ नदी पार गर्दैछ। टेलिफोटो लेन्सलाई क्लब जस्तो समात्दै, म पानीतिर दौडिएँ, मेरो चप्पल उड्दै गयो।
तीन दिनदेखि यो मौका पर्खिरहेको थिएँ।
परालमा, मैले एउटा रेंजरको छायाँ देखेँ, जो मलाई अघि बढ्न संकेत गरिरहेको थियो।
नाङ्गो खुट्टा गिरवा नदीको किनारमा पुगेँ, बालुवामा ताजा पन्जाको छापहरू देखेँ। यही कारणले म यहाँ आएको हुँ—बर्दिया राष्ट्रिय निकुञ्जको किनारमा, जुन बंगाल बाघहरूको अन्तिम किल्लाहरूमध्ये एक हो। यो संसारमा जंगली बाघको फोटो लिनको लागि उत्तम स्थान हो। अब, मैले अन्ततः मेरो मौका पाएको छु।
तर, विपरित किनारबाट गाउँलेहरूको समूह चिच्याउन थालेपछि, मैले महसुस गर्न थाले कि यो ठाउँको भ्रमण फोटोको लागि मात्र होइन। बर्दियाको नजिकै पराल काट्ने मौसम थियो, र हामीले खोजिरहेको ठूलो बाघले केही समय अघि घाँस काट्दै गरेको महिलालाई मार्न सक्छ। हातमा हसिया बोकेका ती मानिसहरूले हामीलाई घाँस नकट्न चेतावनी दिएका थिए। उनीहरू आफ्नो पक्षमा घाँस काट्दै थिए र बाघलाई हाम्रोतिर धकेल्दै थिए।
हामी नदी किनारमा आवाज गरेको कारणले बाघलाई देख्न सकिएन। र जब हामी बालुवामा रहेका छापहरूको पछ्याउँदै घना झाडीमा पस्यौं, मैले पछ्याइरहेको रेंजरले अरू एउटा कथा भन्न थाले।
संरक्षणको कथा
बर्दियाको किनारमा बसोबास गर्ने हेमन्त आचार्य, जसले विश्व वन्यजन्तु कोषसँग काम गर्दै विश्व रेंजर कंग्रेसका प्रतिनिधिका रूपमा काम गरे। उनी सानो बालक हुँदा बाघ, गैंडा, हात्ती, चितुवा जस्ता जनावरहरूको आवाज सुन्दै त्यहाँ बिताएका थुप्रै रातहरू सम्झन्छन्।
हिमालहरूबाट टाढा, यो नेपालमा वार्षिक पर्यटकहरूको कम नै आगमन हुन्छ। बर्दियाको बफर जोनमा बस्ने १ लाख १६ हजार मानिसहरू हेमन्त आचार्यको नेतृत्वमा सञ्चालित सामुदायिक जनावर संरक्षण इकाई (CBAPU) मा निर्भर छन्।
बर्दियाको बफर जोनमा अहिले २,००० जना स्वयम्सेवकहरू आवद्ध छन्, जो दैनिक रूपमा जनावरहरूको गतिविधि अनुगमन गर्छन् र सम्भावित शिकारीहरूको गतिविधि दर्ता गर्छन्। स्थानीय समुदायमा बालबालिकाहरूलाई जंगलका जनावरहरूको जानकारी दिनु र मानव-वन्यजन्तु द्वन्द्वको जोखिम कम गर्नु पनि CBAPU को लक्ष्य हो।
मानव-वन्यजन्तु द्वन्द्व
हेमन्त आचार्यको बुबाको ज्यान हात्तीले लिएको थियो। अब उनले आफ्नो जीवन जनावरहरूको संरक्षणमा समर्पित गरेका छन्, जसले उनको बुबाको ज्यान लिएको थियो। संरक्षणको यो यात्रा एउटा गहिरो संघर्ष हो, जहाँ मानव र वन्यजन्तुको जीवन सँगसँगै संघर्ष गर्दैछ।
बर्दियामा गैंडाहरू, बाघहरू, हात्तीहरू र अन्य दुर्लभ जनावरहरूलाई जोगाउन स्थानीय समुदायको सहयोग आवश्यक छ। तस्विर खिच्न आउने पर्यटकहरूलाई यहाँको मानव-वन्यजन्तु द्वन्द्वको वास्तविकतालाई बुझ्न आवश्यक छ। केवल तस्विर खिच्न मात्र होइन, यहाँको जनजीवनको सम्मान गर्न पनि उनीहरूलाई उत्प्रेरित गर्न आवश्यक छ।
निस्कर्ष
बर्दियामा मानव-वन्यजन्तु द्वन्द्वको वास्तविकता गहिरो छ। यो द्वन्द्वलाई सम्बोधन गर्न अन्तर्राष्ट्रिय स्तरबाट सहयोगको खाँचो छ। मानव र जनावरहरू बीचको यो संघर्षको समाधानमा सबैको सहयोग आवश्यक छ। केवल संरक्षण कार्यको लागि मात्र होइन, यहाँको जनजीवनको संरक्षणमा पनि ध्यान दिन आवश्यक छ।
यो लेख Forbes.com मा प्रकाशित भएको थियो र यसमा प्रतिलिपि अधिकार लागू हुन्छ। तपाईंले यो लेखलाई यहाँ क्लिक गरी हेर्न सक्नुहुन्छ।
