जन्मदिन कूटनीति-ओलीको 'चिन नजिक' छविबाट मोदीसँगको कूटनीति: नेपाललाई कस्तो फाइदा?
भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले आफ्नो ७४औं जन्मदिन मनाउँदा, नेपालका वर्तमान प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीसहित विभिन्न विश्व नेताहरूले उनलाई शुभकामना दिए। ओलीले सामाजिक सञ्जाल *X* (पहिलेको ट्विटर) मार्फत मोदीलाई शुभकामना दिएका थिए, जसले आपसी सद्भाव र सम्मानलाई उजागर गर्यो। ओलीले आफ्नो पोस्टमा लेखेका थिए, “प्रधानमन्त्री श्री नरेन्द्र मोदीजीलाई जन्मदिनको शुभकामना! तपाईंलाई स्वास्थ्य, खुशी र नेतृत्वमा निरन्तर सफलताको वर्षको शुभेच्छा। तपाईंले ठूला उपलब्धिहरू हासिल गर्नुहोस् र धेरैलाई प्रेरित गर्नुहोस्।” यो सार्वजनिक सद्भावको प्रदर्शनले व्यक्तिगत सम्मान मात्र होइन, यसका साथै व्यापक कूटनीतिक सन्देशहरू पनि दिँदैछ।
*जन्मदिन कूटनीति*को अभ्यास—जहाँ नेताहरू एक-अर्कालाई जन्मदिन वा अन्य व्यक्तिगत अवसरहरूमा शुभकामना दिन्छन्— लामो समयदेखि द्विपक्षीय सम्बन्धलाई प्रगाढ बनाउनको लागि एक सूक्ष्म तर शक्तिशाली उपकरणको रूपमा हेरिन्छ। नेपाल र भारतजस्ता देशहरूका लागि, जहाँ ऐतिहासिक, सांस्कृतिक, र राजनीतिक सम्बन्धहरू आपसमा गहिरो रूपमा गाँसिएका छन्, यस्ता क्रियाकलापहरूले कूटनीतिक तनावलाई मत्थर बनाउन, मित्रता प्रबर्द्धन गर्न, र आपसी सम्मानलाई मजबुत बनाउन सहयोग पुर्याउँछन्।
अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धमा जन्मदिन कूटनीतिको महत्त्व
कूटनीतिक सम्बन्धमा साना-ठूला हरेक क्रियाकलापले गहिरो अर्थ राख्न सक्छ। जन्मदिन कूटनीति पनि यसको अपवाद होइन। जब राजनीतिक नेताहरू एक-अर्कालाई व्यक्तिगत अवसरमा शुभकामना साटासाट गर्छन्, यसले उनीहरूको आपसी सम्बन्धलाई व्यक्तिगत बनाउँछ र औपचारिक वार्तालापबाहेक अन्य मानवीय सम्बन्धलाई पनि संकेत गर्छ। दक्षिण एशियामा, जहाँ पारिवारिक र व्यक्तिगत सम्बन्धहरू प्रायः राजनीतिक मामिलाहरूसँग जोडिन्छन्, यस्ता सन्देशहरू अझ बढी महत्त्वपूर्ण देखिन्छन्।
ओलीले मोदीलाई जन्मदिनको शुभकामना पठाउनु नेपालले आफ्नो शक्तिशाली छिमेकी भारतसँगको सम्बन्धलाई सुमधुर बनाउने निरन्तर प्रयासको प्रतिबिम्ब हो। ओलीले आफ्नो सन्देश सार्वजनिक मञ्चमा पठाएर, आफू पदमा भए बा नभए पनि राज्यहरू बीचको सम्बन्धमा व्यक्तिगत कूटनीतिको महत्त्वलाई पुनःप्रमाणित गरेका छन्। पछिल्लो केही वर्षमा नेपाल र भारतबीच सिमाना विवाद, व्यापार नियम, र जलविद्युत सम्झौताजस्ता विषयहरूमा केही तनाव देखिए पनि यस्ता कूटनीतिक व्यवहारहरूले असहमति हुँदासमेत संवाद खुला राख्न मद्दत गर्छन्।
नेपालमा भारतको भूमिका: एक ऐतिहासिक दृष्टिकोण
भारतले लामो समयदेखि नेपालको राजनीतिक परिदृश्यमा महत्त्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्दै आएको छ। सन् १९५० को दशकदेखि, जब नेपालले निरंकुश राजतन्त्रबाट संवैधानिक प्रणालीतर्फको संक्रमण गर्यो, भारतले आफ्नो छिमेकीको राजनीतिक मार्गदर्शनमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्दै आएको छ। चाहे आर्थिक सहयोग होस्, कूटनीतिक समर्थन होस्, वा द्वन्द्वमा मध्यस्थता, नेपालमा भारतको प्रभाव स्पष्ट देखिन्छ।
तर यो प्रभाव सधैं सबै नेपाली समाजले स्वीकार गरेको भने होइन। नेपालका धेरै नागरिकहरूले भारतको संलग्नतालाई लिएर असन्तुष्टि व्यक्त गरेका छन्, र भारतले घरेलु मामिलामा हस्तक्षेप गरेको आरोप पनि लगाएका छन्। ओलीजस्ता नेताहरू, जसले कहिलेकाहीँ आफूलाई चीनसँग नजिक रहेको देखाउन खोजेका छन्, नेपालको सार्वभौमसत्ता र कुनै एक मात्र बाह्य शक्तिमा निर्भरता घटाउनुपर्ने कुरा जोड दिँदै आएका छन्। तथापि, भारत र नेपालको गहिरो सांस्कृतिक, आर्थिक, र राजनीतिक सम्बन्ध यी दुई देशबीचको द्विपक्षीय सम्बन्धको आधारभूत स्तम्भ बनेको छ।
मोदीलाई जन्मदिनको शुभकामना दिनु दुई देशका बीचमा नीतिगत असहमति भए पनि संवादको ढोका खुला राख्न आवश्यक रहेको महत्त्वलाई देखाउँछ। ओलीको यो कदमलाई दुई देशबीचको कूटनीतिक सम्बन्धको निरन्तरता र स्थिरताको संकेतका रूपमा पनि लिन सकिन्छ, चाहे नेतृत्वमा परिवर्तन नै किन नहोस्।
मोदीको ७४औं जन्मदिन: व्यक्तिगत र क्षेत्रीय महत्त्व
प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले आफ्नो ७४औं जन्मदिन मनाउँदा, उनले आफ्नो जीवनका व्यक्तिगत पाटाहरूलाई सम्झिए, विशेष गरी आफ्नो दिवंगत आमाको सम्झनालाई। मोदीले जन्मदिनको अवसरमा आमाले उनलाई आशीर्वाद दिने परम्परा थियो भन्ने कुरा भावुक हुँदै व्यक्त गरे। साथै, हालैका एक भ्रमणमा उनलाई खीर खुवाउने व्यक्तिको भावनाले आफ्नी आमाको सम्झना गराएको पनि उनले उल्लेख गरे।
मोदीको जन्मदिन विश्वव्यापी रूपमा पनि मनाइयो, जसमा इटलीकी प्रधानमन्त्री जियोर्जिया मेलोनी लगायतका नेताहरूले शुभकामना दिएका थिए। भारतभित्र पनि मोदीले विपक्षी नेताहरू राहुल गान्धी र मल्लिकार्जुन खड्गे जस्ता प्रमुख नेताहरूबाट प्रशंसा पाए। सत्तारूढ भारतीय जनता पार्टी (भाजपा) का प्रमुख नेताहरू, जसमध्ये अमित शाह, जेपी नड्डा, र रक्षा मन्त्री राजनाथ सिंह प्रमुख थिए, सबैले मोदीलाई जन्मदिनको शुभकामना दिएका थिए।
अमित शाहले मोदीको "नयाँ भारत" को दृष्टिकोणको प्रशंसा गर्दै असम्भव कार्यहरू सम्भव बनाउने मोदीको दृढ इच्छाशक्तिको प्रशंसा गरे। राजनाथ सिंहले मोदीको नेतृत्वले न केवल भारतमा, तर विश्वव्यापी रूपमा पनि प्रशंसा पाएको कुरा उल्लेख गरे। सिंहले मोदीको दूरदर्शी र दृढ नेतृत्वले विश्वभरि मान्यता प्राप्त गरेको बताए।
निष्कर्ष
केपी शर्मा ओलीले नरेन्द्र मोदीलाई दिएको जन्मदिनको शुभकामनाले जन्मदिन कूटनीतिको अभ्यासले नेताहरूलाई सद्भाव व्यक्त गर्ने र सकारात्मक सम्बन्धलाई पुनःप्रमाणित गर्ने अवसर दिन्छ भन्ने कुरा देखाउँछ। नेपालका लागि, भारतसँगको सन्तुलित र सम्मानजनक सम्बन्ध कायम राख्नु महत्त्वपूर्ण छ, किनकि यी दुई देशबीचको साझा इतिहास र गहिरो सम्बन्ध द्विपक्षीय सम्बन्धको प्रमुख आधार हो। कहिलेकाहीँ तनाव भए पनि यस्ता मैत्रीपूर्ण व्यवहारहरूले दुई छिमेकी देशबीचको सम्बन्धलाई सुदृढ गर्न मद्दत पुर्याउँछ, जसले संवाद र सहकार्यलाई निरन्तर जारी राख्न प्रेरणा दिन्छ।
