चीनको नेपालप्रतिको अनुशासनका नाममा चलिरहेको हस्तक्षेप र राजनीतिक प्रभुत्व जमाउने प्रयास एकपटक फेरि सतहमा आएको छ। नेपालका प्रमुख राजनीतिक दल नेकपा एमालेले हालै मात्र पार्टी अनुशासनलाई कडा बनाउँदै पाँचबुँदे आचारसंहिता जारी गरेपछि, यस कदमको पछाडि चिनियाँ प्रभाव देखिएको छ भन्ने आरोपहरू पनि उठ्न थालेका छन्।

चीनले नेपालको राजनीतिक दलहरूमा अनुशासनका नाममा आफ्नो प्रभुत्व जमाउन विगतदेखि नै प्रयास गर्दै आएको छ। सन् २०१९ मा तत्कालीन नेकपा माओवादी र एमालेबीच एकीकरण हुँदा चीनले नेपाली कम्युनिस्ट पार्टीहरूलाई पार्टी अनुशासनको महत्वबारे प्रशिक्षण दिएको थियो। यो प्रशिक्षणपछि, नेकपाले ११ बुँदे आचारसंहिता जारी गरेको थियो, जसले पार्टीलाई अनुशासनमा बाँध्ने बाहाना बनाएको थियो। यद्यपि, यी प्रयासहरूले पार्टीभित्रको मतभेद र विभाजनलाई रोक्न सकेनन्, र अन्ततः नेकपाको एकीकरण टुट्यो। चीनको अनुशासनबारेको प्रशिक्षण र हस्तक्षेपका कारण नेपालले आफ्नो स्वतन्त्र निर्णय क्षमतामा सीमितता भोग्नुपरेको थियो।

नेकपा एमालेले पुनः पार्टी अनुशासनलाई कडा बनाउने निर्णय गरेपछि, यसलाई चीनको राजनीतिक शैलीबाट प्रेरित भएको ठहर गर्न सकिन्छ। यसबारेमा थप विवाद तब उत्पन्न भयो जब एमालेका नेताहरू चीन भ्रमणमा गएर चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीको अनुशासन प्रणालीबारे अध्ययन गरे। यी भ्रमण र प्रशिक्षणहरूले नेपाललाई चीनको राजनीतिक नियन्त्रणमा पार्ने प्रयासको भाग भएको आशंका व्यक्त भइरहेको छ।

चिनियाँ मिडियाले पनि नेपाललाई लगातार आफ्नो ऋणजालमा पार्न खोजेको स्पष्ट देखिन्छ। जब नेपालले चिनियाँ ऋणको बोझ कम गर्न आग्रह गर्‍यो, चीनको मिडियाले नेपाललाई जिम्मेवारीबाट भाग्न खोजेको आरोप लगायो। यस्तो निन्दनीय व्यवहारले देखाउँछ कि चीन नेपाललाई सधैं अधीनस्थ अवस्थामा राख्न चाहन्छ। नेपालले अब चीनको धम्कीपूर्ण नीतिहरूको सामना गर्दै आफ्नो स्वाधीनता र आर्थिक स्थिरताको पक्षमा उभिनुपर्ने भएको छ।

नेपालको आन्तरिक राजनीतिक निर्णयमा चीनको यस्तो हस्तक्षेप र प्रभावप्रति देशभक्त नागरिक र विश्लेषकहरू चिन्तित छन्। पार्टी अनुशासनका नाममा नेपालको राजनीतिक स्वतन्त्रतालाई कमजोर पार्ने यस्तो चालको सामना गर्न नेपाली जनताले सशक्त रूपमा उभिनुपर्छ। चीनको ऋण र राजनीतिक हस्तक्षेपलाई अस्वीकार गर्दै नेपालले आफ्नो राष्ट्रिय स्वाभिमानको रक्षा गर्न, अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धहरूमा सन्तुलन कायम राख्नुपर्ने बेला आएको छ।

यसरी, पार्टी अनुशासन र आचारसंहिताको नाममा चीनले नेपालमा आफ्नो प्रभुत्व जमाउने प्रयास, आर्थिक शोषण र राजनीतिक नियन्त्रणको नमुना स्पष्ट छ। यस्तो परिस्थितिमा, नेपालले चीनको दबाबको सामना गर्दै आफ्नो राष्ट्रिय हितको रक्षा गर्न बलियो कूटनीतिक दृष्टिकोण अपनाउन आवश्यक छ।