बीजिङ, २०२५— चीनले जलवायु परिवर्तनसम्बन्धी आफ्ना प्रतिबद्धताहरू उल्लङ्घन गरेको देखिएको छ, किनकि सन् २०२४ मा ऊर्जा आवश्यकतालाई पूरा गर्न कोइलाको प्रयोग उच्च विन्दुमा पुगेको छ। चीनले गत वर्षको तुलनामा १.५ प्रतिशतले थप थर्मल उर्जा उत्पादन गर्‍यो, जसको मुख्य स्रोत कोइला नै रह्यो। राष्ट्रिय तथ्यांक ब्युरोका अनुसार, चीनको कोइला खपत ८.७७ अर्ब टनमा पुग्यो, जुन हालसम्मकै उच्च हो।

चिनियाँ सरकारले सन् २०२४ को सुरुवातमा नयाँ कोइलाजन्य ऊर्जा परियोजनाको अनुमति कम गरेको दाबी गरे पनि अघिल्ला दुई वर्षमा अनुमोदन गरिएका थुप्रै नयाँ कोइलाजन्य ऊर्जा केन्द्रहरू निर्माण सम्पन्न भए। कोइलाको निरन्तर बढ्दो प्रयोगका कारण चीनले सन् २०२५ सम्मका सबै प्रमुख जलवायु लक्ष्यहरू चुक्न सक्ने विज्ञहरूले चेतावनी दिएका छन्।

अन्तर्राष्ट्रिय चेतावनी र व्यापारिक असर

अन्तर्राष्ट्रिय ऊर्जा एजेन्सी (IEA) का अनुसार, चीनमा सेवा क्षेत्रमा विद्युतीकरणको प्रवृत्ति, डाटा सेन्टरहरूको बृद्धि, र कृत्रिम बुद्धिमत्तासम्बन्धी पूर्वाधारको विकासले कोइलाको खपत थप बढाएको छ। "विश्वभर प्रयोग हुने कोइलाको एक तिहाइ चीनका विद्युत् केन्द्रहरूमा जलाइन्छ, जसले वैश्विक कोइला बजारलाई चीनकै विद्युत् क्षेत्रमा निर्भर गराएको छ," IEA को प्रतिवेदनमा उल्लेख छ।

सन् २०२४ मा मात्र चीनले ५४७.२ मिलियन टन कोइला आयात गर्‍यो, जसले विश्वव्यापी कोइला व्यापारको ४१ प्रतिशत ओगट्यो। यसै क्रममा, चीनले सन् २०२१ देखि निलम्बन गरिएको अष्ट्रेलियन कोइलाको आयात पुनः सुरु गर्‍यो, जुन अष्ट्रेलियाले कोभिड-१९ को उत्पत्तिबारे स्वतन्त्र अनुसन्धानको माग गरेपछि रोकिएको थियो।

जलवायु कार्य ट्र्याकर (CAT) नामक स्वतन्त्र संस्थाका अनुसार, कोइला र तेलको खपत बढ्दै गएको तथा जलविद्युत् उत्पादन कमजोर रहँदा चीनका ऊर्जा नीति तथा जलवायु लक्ष्य "अपर्याप्त" देखिएका छन्। "चीनले तत्काल डिकार्बनाइजेसन नगर्ने हो भने ग्लोबल तापमान वृद्धिलाई १.५°C सीमित गर्न कठिन हुनेछ," CAT ले चेतावनी दिएको छ।

विकासक्रम र दीर्घकालीन लक्ष्यहरूसँगको अन्तर

चिनियाँ सरकारी तथ्यांकअनुसार, सन् २०२५ मा चीनको ऊर्जा खपत १०,४०० TWh पुग्ने अनुमान छ, जुन सन् २०२४ को तुलनामा ६ प्रतिशतले बढी हुनेछ। जबकि, सन् २०२३ देखि २०२४ सम्ममा ऊर्जा खपत ६.८ प्रतिशतले बढेको थियो।

"चीनको ऊर्जा संक्रमण लक्ष्य स्पष्ट देखिँदैन। यसका जलवायु योजनाले कार्बन उत्सर्जनका विभिन्न परिदृश्यहरू खुला राखेका छन्," ऊर्जा तथा सफा हावा अनुसन्धान केन्द्र (CREA) को "चीनको जलवायु रूपान्तरण: दृष्टिकोण २०२४" प्रतिवेदनमा उल्लेख छ। उक्त प्रतिवेदनअनुसार, चीनसँग विश्वकै सबैभन्दा ठूलो ऊर्जा उत्पादन क्षेत्र छ, तर कोइलामा आधारित प्लान्टहरूको उच्च संख्या चिनियाँ ऊर्जा संक्रमणका लागि प्रमुख चुनौती बनेको छ।

"चीनको कोइला-रासायनिक उद्योगको तीव्र वृद्धिले नवीकरणीय ऊर्जा प्रवर्द्धनमार्फत गरिएको कार्बन कटौती प्रयासलाई क्षति पुर्‍याएको छ। सन् २०२४ को पहिलो त्रैमासिकमा मात्र कोइला-रासायनिक उत्पादनमा १८ प्रतिशतको वार्षिक वृद्धिले चीनको CO2 उत्सर्जन वृद्धि गर्‍यो," प्रतिवेदनले उल्लेख गरेको छ।

राजनीतिक र भूराजनीतिक दबाब

चीनमा बढ्दो घरेलु दबाब र अमेरिकी व्यापार तनावले ऊर्जा रूपान्तरण प्रक्रियामा अनिश्चितता निम्त्याएको छ। अमेरिका-चीन व्यापारिक तनावसँगै चीनको जलवायु नीति प्रभावित भएको बताइन्छ।

वासिङ्टनस्थित एसिया सोसाइटी पोलिसी इन्स्टिच्युट (ASPI) का चीन जलवायु हबका निर्देशक ली शुओका अनुसार, चीनको अन्तर्राष्ट्रिय जलवायु वार्ताहरूमा राखिएको अभिव्यक्तिलाई वास्तविक उद्देश्यसँग तुलना गर्दा ठूलो अन्तर देखिन्छ। "वार्ता रणनीति, घरेलु राजनीति, र प्रत्यक्ष कूटनीतिक संलग्नता सीमित हुँदा चीनको जलवायु प्रतिबद्धताबारे बुझ्न झनै गाह्रो भइरहेको छ," उनले बताए।

चीनले आफ्नो ऊर्जा पूर्वाधारलाई आधुनिक बनाउनु र नवीकरणीय ऊर्जा प्रवर्द्धन गर्नु जरुरी छ। "यो केवल कोइलाबाट चल्ने केही उर्जा केन्द्र बन्द गर्ने विषय मात्र होइन, यसका ऊर्जा-आर्थिक संरचनामा रहेको द्वन्द्व व्यवस्थापनको आवश्यकता छ," इम्बर ऊर्जा थिंक ट्याङ्कका वरिष्ठ नीति विश्लेषक डा. मुइ यी याङ्गले बताए।

चीनको बढ्दो कोइला निर्भरता तथा कमजोर नवीकरणीय ऊर्जा वृद्धिका कारण जलवायु लक्ष्य प्राप्त गर्न कठीन देखिन्छ। चीनले आफ्नो ऊर्जा नीतिमा निर्णायक परिवर्तन नगरे सन् २०२५ को जलवायु लक्ष्यहरू पुरा गर्न असम्भवजस्तै हुने विज्ञहरूको चेतावनी छ।