चिनियाँ छनोट पञ्चेन लामा विवादमा: अन्तर्राष्ट्रिय अस्वीकार र भ्रमण रोकावट
चीनले आफ्नो छनोट गरेको ११औं पञ्चेन लामा ग्यात्सेन नोर्बुको अन्तर्राष्ट्रिय छवि सुदृढ गर्न प्रयास गरिरहेको छ। उनलाई चिनियाँ सरकारले पञ्चेन लामा मानेको भए पनि तिब्बती निर्वासित सरकारले १४औं दलाई लामाद्वारा मान्यता प्राप्त गेदुन चोएकी न्यिमालाई वास्तविक पञ्चेन लामा मान्छ।
ग्यात्सेन नोर्बुको अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा स्वीकार्यता बढाउन चीनले थाइल्याण्ड र नेपाल भ्रमणको योजना बनाएको थियो। यी भ्रमणहरूले तिब्बती बौद्ध धर्ममा चीनको प्रभावलाई सुदृढ गर्ने र दलाई लामाको उत्तराधिकारी छनोट प्रक्रियामा आफ्नो पकड बलियो बनाउने लक्ष्य राखेको थियो। तर, यी प्रयासहरू विवादमा परे।
थाइल्याण्डमा आयोजना हुने प्रदर्शनीका लागि चीनले ४० मिलियन थाइ बात माग गरेको थियो, जुन थाइ सरकारका लागि आर्थिक र कूटनीतिक रूपमा दबाबमूलक थियो। यसले थाइ सरकारले भ्रमणमा असहजता देखायो। यस्तै, नेपालका प्रधानमन्त्री केपी ओलीले चिनियाँ राजदूत चेन सोङको हस्तक्षेपपछि ग्यात्सेन नोर्बुको नेपाल भ्रमणलाई स्वीकृति दिएका थिए। तर, नेपालमा समेत धार्मिक समुदाय र मानवअधिकारवादीहरूको आलोचनाका कारण भ्रमण रोकिएको थियो।
ग्यात्सेन नोर्बुको छनोट परम्परागत बौद्ध धार्मिक प्रक्रियाबाट नभई चिनियाँ सरकारद्वारा "गोल्डन अर्न" पद्धतिबाट गरिएको थियो। यसले विश्वभरका बौद्ध धर्मावलम्बीहरू र मानवअधिकारवादी संस्थाहरूको विरोध निम्त्याएको छ। यसका साथै, गेदुन चोएकी न्यिमाको बेपत्ता अवस्थामा चिनियाँ हस्तक्षेपले तिब्बती धार्मिक र सांस्कृतिक पहिचानलाई दबाउने प्रयासको आरोप पनि खेपिरहेको छ।
थाइल्याण्ड र नेपालका भ्रमण रोकिएपछि, ग्यात्सेन नोर्बुको अन्तर्राष्ट्रिय स्वीकृति बढाउने चीनको प्रयास असफल भएको देखिन्छ। धेरै तिब्बती र अन्तर्राष्ट्रिय समुदायहरूले उनलाई धार्मिकभन्दा राजनीतिक साधनका रूपमा हेर्ने गरेका छन्।