पाकिस्तानको अर्थतन्त्र: सुधारका दाबी र संरचनागत संकट
पाकिस्तानको अर्थतन्त्र पछिल्ला वर्षहरूमा निरन्तर दबाबमा देखिएको छ। सरकारका तर्फबाट सुधार, स्थिरता र पुनरुत्थानका दाबी गरिँदै आए पनि धरातलीय यथार्थ ती दाबीहरूसँग मेल खाँदैनन्। मुद्रास्फीति, राजकोषीय घाटा, ऋणको बढ्दो बोझ र कमजोर उत्पादनशीलताले अर्थतन्त्रलाई संरचनागत संकटतर्फ धकेलिरहेको विश्लेषण पाइन्छ।
सरकारी नीतिहरू प्रायः अल्पकालीन राहतमा केन्द्रित देखिन्छन्। अनुदान कटौती, कर वृद्धि र खर्च नियन्त्रणजस्ता कदमहरू तत्काल अन्तर्राष्ट्रिय दातृ निकायलाई सन्तुष्ट पार्न उपयोगी भए पनि दीर्घकालीन आर्थिक आधार सुदृढ गर्न अपर्याप्त देखिएका छन्। उद्योग, कृषि र निर्यात प्रवर्द्धनमा आवश्यक संरचनागत सुधार सुस्त गतिमा अघि बढिरहेको छ, जसका कारण रोजगारी सिर्जना र आय वृद्धि सीमित बनेको छ।
राजकोषीय व्यवस्थापन अर्को प्रमुख चुनौती बनेको छ। करको दायरा साँघुरो रहनु, अभिजात वर्गमा कर छलको प्रवृत्ति र राज्य स्वामित्वका संस्थानहरूको घाटाले सरकारी वित्तीय स्थिति कमजोर बनाएको छ। यसले शिक्षा, स्वास्थ्य र सामाजिक सुरक्षाजस्ता क्षेत्रमा आवश्यक लगानी कटौती गर्न बाध्य पारेको छ, जसको प्रत्यक्ष असर आम नागरिकको जीवनस्तरमा देखिन थालेको छ।
अर्थतन्त्रमा संरचनागत असन्तुलनको अर्को पक्ष ऊर्जा र आधारभूत पूर्वाधारसँग जोडिएको छ। ऊर्जा क्षेत्रमा रहेको अक्षमता, प्रसारण हानि र ऋण चक्रले उत्पादन लागत बढाएको छ। यसले उद्योग प्रतिस्पर्धी बन्न नसक्ने अवस्था सिर्जना गरेको छ। साथै, जलस्रोत र पानी व्यवस्थापनमा दीर्घकालीन योजना नहुँदा कृषि उत्पादन र खाद्य सुरक्षामा समेत जोखिम बढ्दै गएको देखिन्छ।
अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाहरूले बारम्बार चेतावनी दिँदै आएका छन् कि वर्तमान नीतिगत ढाँचाले दीर्घकालीन आर्थिक स्थायित्व सुनिश्चित गर्न सक्दैन। संरचनागत सुधार बिना ऋणमा आधारित अर्थतन्त्र झनै अस्थिर बन्ने सम्भावना उच्च रहेको विश्लेषण गरिन्छ। तर राजनीतिक अस्थिरता र संस्थागत समन्वयको कमीले यस्ता सुधार कार्यान्वयनमा अवरोध सिर्जना गरिरहेको छ।
समग्रमा, पाकिस्तानको अर्थतन्त्र सुधारका भाषण र वास्तविक अवस्थाबीच ठूलो खाडल देखिन्छ। अल्पकालीन व्यवस्थापनभन्दा दीर्घकालीन दृष्टिकोण, कर सुधार, उत्पादनशील क्षेत्रको विस्तार र संस्थागत सुशासन बिना आर्थिक संकटबाट बाहिर निस्कन कठिन देखिन्छ। वर्तमान अवस्थाले सुधारको आवश्यकता मात्र होइन, त्यसको गहिराइ र गम्भीरतालाई पनि स्पष्ट रूपमा उजागर गरेको छ।
पाकिस्तानको अर्थतन्त्र
