अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले यस अगष्ट भारत (र ब्राजिल) बाट हुने आयातमा सिधै ५० प्रतिशत भन्सार शुल्क बढाउने घोषणा गरेपछि व्यापारिक र कूटनीतिक वृत्तमा हलचल मच्चिएको छ । ट्रम्पले यसलाई अमेरिकी उद्योग र श्रमिकको हितमा ‘अनिवार्य कदम’ भन्दै भारतको व्यापारिक अभ्यासलाई अमेरिकाविरुद्ध ‘असमान’ भएको आरोप लगाए । तर, यो निर्णयको चर्को विरोधको स्वर यसपटक वासिङ्टनको पुरानो प्रतिद्वन्द्वी—बेइजिङ—बाट आयो ।

७ अगष्टमा भारतीय राजधानी नयाँदिल्लीस्थित चिनियाँ राजदूत स्यु फेइहङले सामाजिक सञ्जाल ‘एक्स’ मा पोस्ट गर्दै लेखे, “बुलीलाई एक इन्च दिनु भनेको, ऊ एक माइल लिन्छ ।” उनले यससँगै चिनियाँ परराष्ट्रमन्त्री वाङ यीको भनाइ उद्धृत गर्दै भन्सारलाई हतियार बनाएर अन्य मुलुकलाई दबाब दिने कार्य संयुक्त राष्ट्र संघको चार्टर र डब्लुएटिओको नियमविपरीत भएको बताए । यसअघि, यही वर्ष ८ अप्रिलमा, चिनियाँ दूतावासकी प्रवक्ता यु जिङले समेत भारत–चीनबीचको आर्थिक–व्यापारिक सम्बन्ध आपसी लाभमा आधारित रहेको भन्दै यस्ता बाह्य दबाबको सामना गर्न दुवै देशले ‘संगै उभिनुपर्ने’ धारणा सार्वजनिक गरेकी थिइन् ।

भारतीय वाणिज्य मन्त्रालयले ट्रम्पको निर्णयप्रति आधिकारिक प्रतिक्रिया दिँदै यसलाई ‘अन्यायपूर्ण र अन्तर्राष्ट्रिय व्यापारको आत्मालाई कमजोर पार्ने’ कदम भनेको छ । भारतभित्र सामाजिक सञ्जालदेखि संसदसम्म चिनियाँ समर्थनलाई लिएर मिश्रित प्रतिक्रिया आएको छ—केहीले यो ‘हिन्दी–चिनी भाई–भाई’ भावनाको पुनरागमन ठानेका छन्, भने केहीले यसलाई रणनीतिक स्वार्थको अस्थायी मेलमिलाप मात्र भनेका छन् ।

व्यापार विज्ञहरूले चीनको समर्थनलाई ‘असाधारण तर गणनित’ कदम भनेका छन् । दिल्लीस्थित अन्तर्राष्ट्रिय व्यापार विश्लेषक प्रफुल्ल देसाईका अनुसार, “चीनले भारतलाई प्रत्यक्ष बचाउ गर्दा दक्षिण एसियामा अमेरिकी प्रभावलाई कमजोर पार्ने र विकासशील मुलुकहरूको साझा मोर्चा बलियो पार्ने प्रयास देखिन्छ ।” तर, यस्तै रणनीति लामो समय टिकोस् वा नटिकोस्, इतिहासले बताइसकेको छ—१९६२ को युद्धअघि पनि ‘भाई–भाई’को नारा चर्चामा थियो ।

अमेरिकी प्रशासनले भने आफ्नो निर्णयलाई पूर्णरूपमा उचित ठहर्‍याउँदै भारतीय बजारमा अमेरिकी उत्पादनलाई पहुँच दिलाउने र व्यापार घाटा कम गर्ने उद्देश्य रहेको जनाएको छ । राष्ट्रपति ट्रम्पको प्रेस सचिवालयसँग प्रतिक्रिया माग्दा उनले भने, “राष्ट्रपति आफ्नो वाचा अनुसार अमेरिकी श्रमिक र उद्योगको हितमा दृढ छन् ।”

यो घटनाक्रमले त्रिकोणीय कूटनीतिक समीकरणमा नयाँ अध्याय थपेको छ—जहाँ अमेरिकी संरक्षणवादको दबाबले भारत र चीनलाई अस्थायी रूपमा एकै पक्षमा उभ्याएको छ । तर, यो निकटता व्यापारिक प्रतिरोध मात्र हो वा दीर्घकालीन साझेदारीको प्रारम्भ, त्यसको उत्तर समयले दिनेछ ।