यस वर्ष मुस्ताङको प्रमुख उत्पादन स्याउ हरितालिका तीजअघि नै बजारमा आउने भएको छ। जिल्लास्तरीय समन्वय बैठकले छिटो पाक्ने उच्च घनत्व प्रविधिमा आधारित (हाइब्रिड) जातहरूलाई तालिका बनाएर तीन चरणमा टिप्ने निर्णय गरेको छ। जिल्ला समन्वय समितिकी प्रमुख माया गुरुङको अध्यक्षतामा बसेको बैठकले हाइब्रिड ‘गाला’ भदौ ५ गतेदेखि, ‘किङरट’ भदौ १५ गतेदेखि र अन्य हाइब्रिड तथा स्थानीय जातहरू भदौ २५ गतेदेखि टिप्न सकिने निष्कर्ष निकालेको हो। गुरुङका अनुसार स्याउ मुस्ताङको पहिचान भएकाले काँचै निकाल्ने प्रवृत्ति रोकिनेछ र तालिका कार्यान्वयनको अनुगमन गरिनेछ।

कृषि ज्ञान केन्द्र मुस्ताङका प्रमुख राजेश गुरुङले यस वर्ष तापक्रम वृद्धि र बगैँचा व्यवस्थापन सुधारका कारण गाला र किङरट जात छिट्टै पाकेको बताए। समयभन्दा अगावै टिप्दा फलको स्वाद, गुणस्तर र बोटको आयुमा नकारात्मक असर पर्ने भएकाले तालिका पालना अनिवार्य गरिएको उनले स्पष्ट पारे। बगैँचामा नपाक्दै बजार पठाउने प्रचलन रोक्न समितिले आवश्यकता अनुसार क्षेत्रमै पुगेर निगरानी गर्नेछ।

जिल्लाभर स्थानीय स्याउ ८३० हेक्टरमा खेती भएको छ। यथार्थमा ५६६ हेक्टर फलदानी अवस्थामा रहेकाले यस वर्ष ६ हजार ७८ मेट्रिक टन उत्पादनको लक्ष्य राखिएको छ, जसको औसत उत्पादन १०.७४ मेट्रिक टन प्रति हेक्टर निर्धारण गरिएको छ। उच्च घनत्व प्रविधिको स्याउ ६० हेक्टरमा विस्तार भएकोमा यसमध्ये ५० हेक्टरले यस वर्ष फल दिने छन्। यस प्रविधिको अनुमानित उत्पादन क्षमता १८.४७ मेट्रिक टन प्रति हेक्टर उल्लेख गरिएको छ। यिनै दरका आधारमा यो सिजन उच्च घनत्व क्षेत्रबाट करिब एक हजार मेट्रिक टन नजिक उत्पादन सम्भावित देखिए पनि कतिपय बैठक अभिलेखमा ८,४९६ मेट्रिक टनको अलग आँकडा पनि राखिएको पाइयो—यी दुई तथ्याङ्कबीचको स्पष्टता सम्बन्धित निकायले सार्वजनिक गर्नुपर्ने आवश्यकता देखिन्छ।

कृषि ज्ञान केन्द्रको सभाहलमा बसेको समन्वय भेलामा मुस्ताङका पाँचै गाउँपालिकाका अध्यक्षहरू, जिल्ला प्रशासन र सुरक्षा निकाय, शीतोष्ण बागवानी विकास केन्द्र (मार्फा), प्रधानमन्त्री कृषि आधुनिकीकरण परियोजना—स्याउ जोन, भेटेरिनरी अस्पताल तथा पशु सेवा विज्ञ केन्द्र, स्थानीय कृषक समूह, सहकारी र स्याउ फार्मका प्रतिनिधिको उपस्थितिमा बगैँचैमा पुगेर ‘गाला’ र ‘किङरट’को गुणस्तर परीक्षण गरिएको जानकारी दिइयो। सूचना अधिकारी शिव गणेश चौधरी कुर्मीका अनुसार उत्पादन क्षेत्रहरूको विस्तार, रोग–कीराको न्यून प्रभाव र ढुवानी व्यवस्थापनले यस वर्षको आपूर्ति समयमै हुने अपेक्षा गरिएको छ।

स्थानीय उत्पादनको पहिचान जोगाउन काँचो फल बजार लैजान नपाइने व्यवस्था कायम राखी जात तथा गुणको आधारमा चरणबद्ध रूपमा बजार पठाइनेछ। विगतमा व्यापारीले बगैँचा नपाक्दै पेश्की दिएर खरिद गर्ने चलनले गुणस्तरमा असर परेको भन्दै यसपालि तालिका कठोर रूपमा लागू गरिने सम्बद्ध निकायहरूको भनाइ छ। उपयुक्त समयमा टिपिएकै स्याउमा मुस्ताङको विशिष्ट स्वाद र ‘अर्गानिक’ पहिचान सुनिश्चित हुने कृषकहरूको धारणा पनि सोही कार्यक्रममा प्रस्तुत भयो।

उच्च घनत्व र स्थानीय दुवै मोडेलबाट देखिएको उत्साहजनक संकेतलाई पारदर्शी तथ्याङ्क, कडाइको अनुगमन र निष्पक्ष बजार पहुँचले साथ दियो भने—यो तीजदेखि उपभोक्ताले ‘समयमै आएको मुस्ताङको स्वाद’ अनुभव गर्ने अपेक्षा थप बलियो भएको छ।