दक्षिण एशिया फेरि पनि ऐतिहासिक स्मृति, राजनीतिक अस्थिरता र नयाँ साझेदारीका घटनाक्रमले चर्चित बनेको छ। बंगलादेशमा विगत वर्षको जुलाई आन्दोलनपछि ‘न्याय र स्मृति’ को प्रश्न फेरि सतहमा आएको छ, जहाँ सरकारले विरोध दबाउने प्रयास गरे पनि ‘वार अन मेमोरी’ अर्थात् स्मृतिमाथिको युद्ध जारी छ। यसैबीच, भारत–माल्दिभ्स सम्बन्ध, जुन केही समयअघि वैमनस्यपूर्ण अवस्थामा पुगेको थियो, अहिले विस्तारै स्थिरतर्फ उन्मुख देखिएको छ। उता, नेपाल–भारतले पञ्चथरमा मोड्युलर पुल उद्घाटन गरेर अवसंरचनात्मक सहकार्यलाई नयाँ उचाइमा पुर्‍याएको छ, जसले दक्षिण एशियाली क्षेत्रीय सहकार्यलाई नयाँ स्वरुपमा प्रस्तुत गरेको छ।

बंगलादेश: स्मृतिसँगको युद्ध

बंगलादेशमा जुलाई २०२४ को आन्दोलनपछि न्याय र स्मृतिको संघर्ष अझै अन्त्य भएको छैन। NE News को रिपोर्टअनुसार, “बीचमा टुटफुट र पुनर्संयोजन” को प्रक्रियाले देशलाई गहिरो राजनीतिक द्वन्द्वतर्फ धकेलेको छ। आन्दोलनका क्रममा मारिएका नागरिक, बन्दी बनाइएका कार्यकर्ता र प्रहरी दमनका पीडित परिवारहरू अझै न्यायको प्रतीक्षामा छन्। सरकार भने आफ्नो शक्ति स्थायित्व कायम गर्न स्मृतिलाई नियन्त्रण गर्ने प्रयास गरिरहेको छ—पाठ्यपुस्तकमा संशोधन, सार्वजनिक स्मारकमा नयाँ व्याख्या, र विरोधमा उत्रिएका नागरिकमाथि दमनमार्फत। यसले बंगलादेशमा लोकतान्त्रिक प्रक्रिया र ऐतिहासिक न्यायको आधार नै प्रश्नवाचक बनाइदिएको छ। मानवअधिकारवादीहरू भन्छन्, “जब स्मृतिलाई दमन गरिन्छ, तब समाज केवल वर्तमानमा होइन, भविष्यमा पनि अस्थिर रहन्छ।”

भारत–माल्दिभ्स: तनावपछिको स्थिरता

यता, भारत–माल्दिभ्स सम्बन्धमा भने उल्लेखनीय सुधारको संकेत देखिएको छ। केही समयअघि माल्दिभ्सले चीनसँग नजिकिने रणनीति रोज्दा दुई देशबीच असहजता बढेको थियो। तर हालै Vietnam Times मा प्रकाशित रिपोर्टअनुसार, माल्दिभ्स र भारतबीच नयाँ विकास परियोजनाहरू सुरु भएका छन् र द्विपक्षीय सहकार्यलाई भविष्यमुखी बनाउने प्रयास भइरहेको छ। विशेषगरी तटीय सुरक्षा, नवीकरणीय ऊर्जा र अवसंरचना विकासमा भारतले माल्दिभ्सलाई सहयोग बढाएको छ। यसलाई “steady stride” अर्थात् स्थिर कदम भनिएको छ, जसले भारत–माल्दिभ्स सम्बन्धलाई पुनः सकारात्मक दिशातर्फ फर्काइरहेको छ।

नेपाल–भारत: मोड्युलर पुलले बढाएको सहकार्य

नेपाल–भारत सम्बन्धमा प्रष्ट प्रगति देखिएको अर्को उदाहरण पञ्चथरमा बनेको मोड्युलर पुल हो। News Nation को रिपोर्टअनुसार, यो नेपालकै सबैभन्दा लामो मोड्युलर पुल हो, जुन भारतको सहयोगमा निर्माण गरिएको हो। यसको उद्घाटनसँगै नेपाल र भारतबीचको सीमा पार व्यापार, आवागमन र जनस्तरीय सम्पर्क अझै सहज भएको छ। स्थानीय नागरिकहरूले यसलाई “दुई देशबीचको मित्रताको मूर्त उदाहरण” भनेका छन्। यो परियोजनाले केवल अवसंरचना मात्र होइन, द्विपक्षीय विश्वास निर्माणमा पनि योगदान पुर्‍याएको छ।

नयाँ आयाम: उत्तरपूर्व भारत र खनिज अन्वेषण

यसैबीच, भारतले उत्तरपूर्व क्षेत्रमा क्रिटिकल मिनरल्स अन्वेषण सुरु गरेको छ। LiveMint का अनुसार, कोइलाखानीसँगै लिथियम, कोबाल्ट र अन्य खनिजहरूको खोजी भइरहेको छ। यो केवल भारतकै लागि होइन, सम्पूर्ण दक्षिण एशियाली क्षेत्रीय आपूर्ति शृंखला र भविष्यको ऊर्जा सुरक्षाका लागि महत्त्वपूर्ण कदम हो। यसले नेपाल र बंगलादेश जस्ता छिमेकी मुलुकसँग व्यापारिक सम्भावना बढाउने अनुमान गरिएको छ।

भावी मार्ग

यी सबै घटनाक्रमहरूले देखाउँछन् कि दक्षिण एशिया अहिले बहुआयामिक संक्रमणमा छ। बंगलादेशले स्मृति र न्यायको संघर्षलाई कसरी सम्बोधन गर्छ, भारत–माल्दिभ्स सम्बन्धले स्थिरतालाई कसरी दीर्घकालीन सहकार्यमा रूपान्तरण गर्छ, र नेपाल–भारत सहकार्यले सीमा पार मित्रतालाई कसरी सुदृढ बनाउँछ भन्ने कुरा यस क्षेत्रको भविष्य तय गर्नेछ। यसैबीच, उत्तरपूर्व भारतको खनिज अन्वेषणले क्षेत्रीय अर्थतन्त्रलाई नयाँ ऊर्जा दिन सक्छ। दक्षिण एशिया अहिले केवल राजनीतिक उतारचढावको क्षेत्र मात्र होइन, बरु स्मृति, सुरक्षा, विकास र सहकार्यका नयाँ आयामहरूको संगम बन्दै गएको छ।