नेपालको राजनीति फेरि एकपटक अराजक घटनाले हल्लिएको छ। केही दिनअघि राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेललाई थुतेर हान्ने धम्कि दिएका ३६ वर्षीय मिलेनियल पुस्ताका अभियन्ता सुदन गुरुङ हिजो भृकुटीमण्डपस्थित रिपोर्टर्स क्लबमै हातपातको घटनामा परे। यही क्लबमा उनले आफ्नो संस्था ‘हामी नेपाल’माथि लागेका आरोप र आन्दोलनमा ज्यान गुमाएकाहरूको परिवारलाई सम्बोधन गर्ने उद्देश्यले पत्रकार सम्मेलन आयोजना गरेका थिए। तर कार्यक्रममा प्रश्नोत्तरको क्रममा वातावरण आक्रामक बन्दै गएर धकेलाहटसम्म पुग्यो। प्रत्यक्षदर्शीहरूले बताएअनुसार प्रहरी हस्तक्षेप नगरेसम्म स्थिति हिंसात्मक बन्ने संकेत देखिएको थियो।

यो नाटकीय घटनाक्रम सुशीला कार्कीलाई प्रधानमन्त्रीको रूपमा शपथ दिलाइएको केही दिनमै भयो। पूर्वप्रधानन्यायाधीश कार्कीको शपथ समारोहमा गुरुङ स्वयं नतमस्तक भएर उनको खुट्टामा ढोग्दै देखिएका थिए। तर पत्रकार सम्मेलनमा भने उनले आन्दोलनलाई “८० वर्षपछि आएको ऐतिहासिक परिवर्तन” भन्दै पुराना दललाई सत्ता पुनःहातमा लिन दिन्नौँ भन्ने जंगी शैली प्रकट गरे। पत्रकारहरूले “७० भन्दा बढीको बलिदानपछि ल्याइएको यो परिवर्तन ६ महिनाको अन्तरिम सरकार मात्र हो भने प्रत्यक्ष निर्वाचित प्रधानमन्त्रीको सपना कहाँ हरायो?” भनेर प्रश्न गर्दा गुरुङ अझै उत्तेजित भए र धम्कीपूर्ण शब्दहरू उच्चारण गरे।

आन्दोलनको ‘सकारात्मक पक्ष’ भनेर समर्थकहरूले चिनाएको कुरा चीन नजिकको प्रधानमन्त्री पदच्युत हुनु हो। त्यो प्रधानमन्त्रीले बेल्ट एन्ड रोड इनिसियटिभ (BRI) र ग्लोबल सेक्युरिटी इनिसियटिभ (GSI) जस्ता प्रस्तावलाई खुलेर समर्थन गरेका थिए। आलोचकहरू भन्छन्, जेन–जेड आन्दोलनले कम्तीमा चीन–केन्द्रित शक्ति सन्तुलनलाई चुनौती दिएको छ। तर आन्दोलनको ‘नकारात्मक पक्ष’ भने हिंसा, आगजनी र हातपात हो जसले जनताको आस्था मात्र होइन, कानुनी राज्यमा समेत गहिरो घाउ पुर्‍याएको छ।

नेपाल प्रहरीले घटनाबारे अनुसन्धान सुरु गरेको जनाएको छ। तर नागरिक समाज र विज्ञहरूले चेतावनी दिएका छन् कि यस्ता घटनाले आन्दोलनले ल्याउन खोजेको संरचनागत परिवर्तनलाई नै कमजोर पार्छ। एक समाजशास्त्री भन्छन्, “न्याय र परिवर्तनका नारा दिएर सुरु भएको आन्दोलन जब हातपात र धम्कीसम्म सीमित हुन्छ, त्यहाँ परिवर्तन होइन, अराजकता जन्मिन्छ।”

जेन–जेडको नाममा चलेको आन्दोलन अन्ततः मिलेनियल नेता गुरुङ र पुराना पुस्ताको गठजोडमा सीमित भएको विश्लेषण बढ्दै गएको छ। संसद् विघटन र हिंसात्मक दृश्यबीच लोकतान्त्रिक अभ्यास नै सर्कसमा परिणत भएको टिप्पणी सामाजिक सञ्जालमा भाइरल छ। प्रख्यात भनाइ “जब क्लाउन दरबार पस्छ, ऊ राजा बन्दैन, दरबार नै सर्कस बन्छ” आजको घटनासँग मेल खाएको अनुभूति धेरैले गरिरहेका छन्।

नेपालको लोकतान्त्रिक यात्राले फेरि प्रश्न उठाएको छ—सडकमा उत्रेका युवाको सपना कहिले वास्तविक रूप लिन्छ, र पुराना पुस्ताले नियन्त्रण गरेको यो राजनीतिक सर्कस कतिसम्म चलिरहन्छ?