विवाहको वैभव र ऋणको भार: भारतीय र नेपाली समाजमा प्रभाव
एसियाकै धनाढ्य मुकेश अम्बानीका छोराको विवाह समारोह सम्पन्न हुनुअघि यससँग सम्बन्धित विभिन्न कार्यक्रमले विगत केही हप्ता धेरैको ध्यान भारतमा केन्द्रित गरेको थियो। बलिवुड स्टार अमिताभ बच्चन, शाहरूख खान, दीपिका पादुकोन, लोकप्रिय क्रिकेटरहरूदेखि अमेरिकाका अर्बपति बिल गेट्स र मार्क जकरवर्ग अनि अन्तर्राष्ट्रिय स्टार जस्टिन बिबर र रिहाना विवाहसँग सम्बन्धित विभिन्न समारोहहरूमा उपस्थित भएका थिए। झकिझकाउ पोसाक र गहनामा सजिएका उनीहरूको तस्बिरहरू अहिले पनि सामाजिक सञ्जालमा जताततै देखिन्छ।
अनन्त अम्बानी र राधिका मर्चेन्टको विवाहलाई पछिल्लो समयको सबैभन्दा खर्चिलो विवाहको रूपमा लिइएको छ। रिलायन्स इन्डस्ट्रिजका मालिक मुकेश अम्बानीका कान्छा छोरा अनन्त अम्बानीले औषधि कम्पनीका मालिक विरेन र शैला मर्चेन्टकी छोरी राधिका मर्चेन्टसँग गत जुलाई १२ तारिखमा विवाह गरेका हुन्।
भारतमा अम्बानीहरूको व्यापारिक साम्राज्य तेल, टेलिकम, रसायन, प्रविधि, मिडिया र फ्याशनदेखि खानेकुरासम्म रहेको छ र उनीहरूको उपस्थिति सर्वव्यापी जस्तै छ। त्यसै कारण उनीहरूको जीवन सार्वजनिक आकर्षणको विषय बन्ने गरेको छ। फोर्ब्स म्यागजिनका अनुसार अम्बानीसँग १२४ अर्ब डलर बराबरको सम्पत्ति रहेको छ।
तर, अम्बानीहरू मात्र होइनन्, भारतमा विवाहलाई सामाजिक हैसियत देखाउने अवसरका रूपमा लिइन्छ। विवाहमा हुने खर्च र तडकभडक नेपाली समाजमा पनि कम छैन। नेपाली समाजमा पनि विवाह एक महत्त्वपूर्ण पारिवारिक पर्व हो। यहाँ पनि विवाह समारोहहरूमा व्यापक खर्च हुने गर्दछ।
विवाह समारोहमा हुने खर्चको प्रमुख हिस्सा गहना, पोशाक, भोज, संगीत र अन्य परम्परागत विधिहरूमा जान्छ। विशेष गरी सुनका गहनामा ठूलो खर्च हुन्छ। भारतजस्तै नेपालमा पनि विवाह समारोहमा ऋण लिने चलन छ। धेरै परिवारले तडकभडकपूर्ण विवाहको लागि ठूलो ऋण लिन्छन्, जसले गर्दा आर्थिक तनाव उत्पन्न हुन्छ।
हालैको एक अध्ययन अनुसार, नेपालीहरूले आफ्नो वार्षिक बचतको ठूलो हिस्सा विवाहमा खर्च गर्छन्। विवाह समारोहको खर्चले मध्यम र कम आय भएका परिवारहरूलाई ठूलो आर्थिक भार पर्न सक्छ। यी परम्परागत रीतिरिवाज र सामाजिक दबाबले गर्दा परिवारहरूले आफ्नो आर्थिक स्थायित्वलाई खतरामा पार्छन्।
सारांशमा, विवाह समारोहहरूमा हुने अत्यधिक खर्च र तडकभडक केवल भारतीय समाजमा मात्र होइन, नेपाली समाजमा पनि ठूलो समस्या बनेको छ। यी समस्याहरूलाई समाधान गर्न सामाजिक सचेतना र आर्थिक योजनाको आवश्यकता छ।
