काठमाडौँ: भारत सरकारले नेपालका १२ वटा जलविद्युत परियोजनाबाट थप २५१ मेगावाट विद्युत निर्यातका लागि स्वीकृति प्रदान गरेको छ। भारतीय केन्द्रीय विद्युत प्राधिकरणले सोमबार नेपालस्थित भारतीय दूतावास मार्फत् यसबारे जानकारी दिएको छ।

यो स्वीकृतिसँगै नेपालले पहिलो पटक बिहारमा मध्यकालीन विद्युत बिक्री सम्झौतामार्फत विद्युत निर्यात गर्न लागेको हो। दूतावासले जनाएको छ कि यस नयाँ स्वीकृतिसँगै, नेपालबाट भारततर्फ निर्यात हुने विद्युतको कुल परिमाण ६९० मेगावाट (१६ वटा परियोजनाबाट) बाट बढेर ९४१ मेगावाट (२८ वटा परियोजनाबाट) पुगेको छ।

यो २५१ मेगावाट स्वीकृत हुनु अगावै नै, नेपालले गत आर्थिक वर्षमा नेरु. १६.९३ अर्ब रुपैयाँ बराबरको विद्युत बिक्री गरी खुद विद्युत निर्यातकर्ता र खुद राजस्व उत्पादनकर्ता बन्न सफल भएको छ।

सन् २०२१ अक्टोबरमा भारतले पहिलो पटक नेपालबाट ३९ मेगावाट विद्युत निर्यातका लागि अनुमति दिएको थियो। तीन वर्षभन्दा कम समयमा यो संख्या २४ गुणा बढेको छ। नेपालले इन्डियन इनर्जी एक्सचेन्जको डे अहेड मार्केटमा विद्युत बिक्री गरी ऊर्जा निर्यातको शुरुआत गरेको थियो, जसपछि भारतले नेपाललाई रियल टाइम मार्केटमा समेत पहुँच प्रदान गरेको छ।

नेपाल विद्युत प्राधिकरणले हरियाणा र बिहारका डिस्कमसँग मध्यकालीन विद्युत बिक्री सम्झौतामा पनि हस्ताक्षर गरेको छ। साथै, भारत सरकारले नेपालबाट हुने जलविद्युत आयातलाई जलविद्युत खरिद दायित्व (एचपीओ) को हिस्साको रूपमा गनिने प्रावधान खोलेको छ, जसले भारतीय खरिदकर्ताहरुलाई नेपालबाट विद्युत खरिद गर्न प्रोत्साहित गर्नेछ।

नेपाल र भारतबीच भएको दीर्घकालीन ऊर्जा सम्झौताले आगामी १० वर्षमा नेपालले भारतलाई १० हजार मेगावाटसम्म विद्युत् बिक्री गर्ने योजना बनाएको छ। यो सम्झौताका अन्तर्गत पहिलो वर्षमै झण्डै एक हजार मेगावाट विद्युत निर्यात भइसकेको छ।

बंगलादेशलाई ४० मेगावाट विद्युत बिक्री गर्ने सम्झौतामा हस्ताक्षर गर्ने योजना श्रावण १३ गते थियो, तर बंगलादेशको पछिल्लो राजनीतिक परिस्थितिका कारण यो स्थगित भएको थियो।

---

उपलब्धिहरू:

1. नेपालका १२ जलविद्युत परियोजनाबाट २५१ मेगावाट विद्युत निर्यातको स्वीकृति।
2. बिहारमा मध्यकालीन विद्युत बिक्री सम्झौतामार्फत पहिलो पटक विद्युत निर्यात।
3. कुल स्वीकृत विद्युत निर्यात ६९० मेगावाटबाट बढेर ९४१ मेगावाटमा पुगेको।
4. गत आर्थिक वर्षमा नेरु. १६.९३ अर्ब बराबरको विद्युत बिक्री गर्दै नेपाल खुद विद्युत निर्यातकर्ता।
5. सन् २०२१ मा ३९ मेगावाट विद्युत निर्यात अनुमतिबाट तीन वर्षमा २४ गुणा वृद्धि।
6. इन्डियन इनर्जी एक्सचेन्जको डे अहेड मार्केटमा ऊर्जा निर्यातको शुरुआत र रियल टाइम मार्केटमा पहुँच।
7. हरियाणा र बिहारसँग मध्यकालीन विद्युत बिक्री सम्झौतामा हस्ताक्षर।
8. जलविद्युत खरिद दायित्व (एचपीओ) को हिस्साको रूपमा नेपालबाट विद्युत आयात गनिनु।
9. दीर्घकालीन ऊर्जा सम्झौता अन्तर्गत पहिलो वर्षमै १० हजार मेगावाट लक्ष्यमा झण्डै एक हजार मेगावाट निर्यात।