नेपालमा पहिलो रातको माया, चीनमा पहिलो रातको अत्याचार
१९ वर्षकै उमेरमा भोटेकोशी, सिन्धुपाल्चोकस्थित आफ्नो घर छोडेर रोजगारी र उज्ज्वल भविष्यको खोजीमा काठमाडौं आएकी कल्पना तामाङले थमेलस्थित एउटा हस्तकला पसलमा बिक्री सहायकको रुपमा काम थालिन्। अग्लो कद, दुब्लो शरीर, लामो टुप्पो भएको नाक र स्याउजस्तै गुलाबी गाला भएकी उनलाई ‘राजकुमारी’ जस्तो उपमा दिनेहरू धेरै थिए। यस्तै क्रममा, नियमित ग्राहकमार्फत ४३ वर्षीय एक चिनियाँ पुरुषसँग उनको परिचय भयो।
शुरूमा सामान्य ग्राहकका रूपमा आएका ती व्यक्ति क्रमशः उनका मित्र बने र पछि उनले कल्पनाप्रति विशेष रुचि देखाउँदै ध्यान तथा महँगा उपहारहरू दिन थाले। ब्रान्ड न्यू आइफोन ११ प्रो म्याक्ससम्मको उपहार दिँदै उनले चीनमा सहज, सम्पन्न र आकर्षक जीवनको सपना देखाए, तर आफ्नो व्यक्तिगत पृष्ठभूमि खुलाएनन्। उमेरको फरक थाहा हुँदाहुँदै पनि गरिबीबाट निस्कने सम्भावनामा उनले विश्वास गरेकी थिइन्।
२०२० को सुरुवाततिर दुवैको सम्बन्ध गहिरिँदै गयो। त्यही वर्ष अप्रिल–मे तिर कोभिड–१९ लकडाउन सुरु भयो। नयाँ बसपार्क नजिक बस्ने उनको दिदी गाउँ फर्किएपछि उनी र ती चिनियाँ पुरुषबीचको समय झन् लामो हुन थाल्यो। कहिले उनको फ्ल्याटमा, कहिले आफ्नो कोठामा बस्दै उनीहरू खाना पकाउने, अबेरसम्म कुरा गर्ने, गोप्य कुरा बाँड्ने जस्ता क्रियाकलापमा रमाए। एक साँझ चियाको कपसँगको हाँसो बिस्तारै मौनतामा बदलियो। हल्का स्पर्श र लामो नजरपछि उनीहरूको सम्बन्ध पहिलोपटक शारीरिक नजिकतामा पुगेको थियो। त्यसयता उनीहरू अलग हुन सकेनन्। “उहाँले मलाई संसारमै एक्लो र खास व्यक्ति जस्तो महसुस गराउनुभयो,” कल्पनाले पछि सम्झिइन्।
२० वर्ष पुग्दा उनीहरूले कानुनी रुपमा विवाह गरे। साधारण तर औपचारिक विवाहपछि उनले सुरक्षित भविष्यको आशा राखिन्। तर चीन पुगेपछि स्थिति पूर्ण रूपमा बदलियो। प्रारम्भिक माया र सम्मान नियन्त्रण र बन्देजमा बदलियो। फोन प्रयोग सीमित गरियो, बाहिर जाने स्वतन्त्रता रोकिन थाल्यो। त्यसपछि उनले कल्पना नगरेको माग सुरु भयो—उनलाई श्रीमानका साथीहरूसँग जबरजस्ती शारीरिक सम्बन्ध राख्न बाध्य पारियो। हिंसा र दुर्व्यवहारले सम्बन्धलाई दूषित बनायो। श्रीमान् पहिले नै विवाहित भइसकेको कुरा थाहा पाएपछि उनी अझै आहत भइन्। “म श्रीमती होइन, नौकरानी र वस्तु थिएँ,” उनी भन्छिन्।
समयसँगै यो सम्बन्ध कारागारजस्तो बन्यो। दुई वर्षका छोरा जन्मिएपछि उनी अझै बाँधिइन्—चीनमा अभिभावकीय हक नहुँदा नेपाल फर्कनुको अर्थ सन्तान छोड्नु थियो। वर्षौँसम्म मानसिक र शारीरिक हिंसा सहेर उनी त्यहाँ बस्न बाध्य भइन्।
कल्पनाको पीडा नेपालका धेरै महिलाहरूको साझा कथा हो। आव्रजन विभागका अनुसार पछिल्लो १४ महिनामा काठमाडौंमा मात्र १३५ नेपाली महिलाले चिनियाँ पुरुषसँग विवाह दर्ता गरेका छन्, देशभर संख्या धेरै हुने अनुमान छ। मानव अधिकारकर्मीहरूले भने यस्ता विवाह प्रायः दलालहरू—जो प्रायः आफैं चिनियाँ नागरिकसँग विवाह गरेका नेपाली महिला हुन्छन्—द्वारा गराइने बताएका छन्। गरिब, अशिक्षित वा सीमान्तकृत समुदायका महिलालाई लक्षित गर्दै उनीहरूले वैभव र सुरक्षाको आश्वासन दिन्छन्, तर अन्ततः पीडितहरू एक्लोपन, घरेलु हिंसा र कतिपय अवस्थामा यौन शोषणमा फस्छन्।
सन् २०२३ को अक्टोबरदेखि २०२४ को अक्टोबरबीच १८४ महिला चीनबाट फर्काइएका छन्, जबकि दुई महिनामा मात्र ४१ महिलालाई विमानस्थलमै रोकिने गरिएको छ। तर आधिकारिक उद्धारको संख्या न्यून छ—मानव बेचबिखन अनुसन्धान ब्युरोका अनुसार पाँच महिलामात्र औपचारिक रुपमा उद्धार भएका छन्। राष्ट्रिय मानव अधिकार आयोगकी पूर्व सदस्य मोहना अन्सारीका अनुसार “यो सतहमा देखिने तस्करीको पाइपलाइन” हो।
अधिकारिहरूले अब विवाहका लागि जाने महिलाले आधारभूत चिनियाँ भाषा सिकेको प्रमाण र चिनियाँ दूतावासको नो अब्जेक्सन सर्टिफिकेट (NOC) लिनुपर्ने व्यवस्था लागू गरेका छन्, तर नक्कली कागजातको समस्या यथावत छ। विस्तृत आरोपबारे चिनियाँ दूतावासले सार्वजनिक प्रतिक्रिया दिएको छैन।
सन् २०२५ मा पाँच वर्षपछि नेपाल फर्किएकी कल्पना अहिले सन्तानको भविष्यका कारण आफूलाई “सम्झौतामूलक सम्बन्ध” मा रहेको बताउँछिन्। उनको अनुभवले देखाउँछ—सीमापार प्रेमको चमकदार वाचा पछाडि धेरैपटक यथार्थ निकै अँध्यारो र पीडादायी हुन्छ।
यस समाचारमा प्रयोग भएका तस्वीरहरू केवल प्रतीकात्मक हुन्, वास्तविक होइनन्।
