नेकपा (माओवादी–केन्द्र) नेपालका राजनीतिक पटलमा एउटा अत्यन्तै चर्चित नाम हो, जसले विभिन्न चरणमा आफ्नो स्वरुप र नाम परिवर्तन गर्दै आएको छ। शान्तिपूर्ण रुपान्तरणपछि यो पार्टी एक समय नेपालकै सबैभन्दा ठूलो राजनीतिक दल बनेको थियो। तर, हाल आएर यो देशको तेस्रो ठूलो दलमा सीमित भएको छ। अहिले यस पार्टीको नेतृत्वले अन्य कम्युनिस्ट दलहरूसँग एकता गर्ने सम्भावनामा छलफल गरिरहेको छ।

यस पार्टीको नामकरणको इतिहास निकै जटिल र विभिन्न मोडहरूबाट गुज्रिएको छ। सुरुवातमा नेकपा (माओवादी–केन्द्र) नेकपा (चौथो महाधिवेशन) बाट छुट्टिएर बनेको थियो। त्यसपछि यसले नेकपा (मशाल), नेकपा (एकता–केन्द्र) जस्ता नामहरू बोक्दै अन्ततः नेकपा (माओवादी) को रुपमा पहिचान पायो। यसको नाम पुनः एक पटक एकीकृत नेकपा (माओवादी) मा परिवर्तन भयो, र पछि फेरि नेकपा (माओवादी–केन्द्र) को नाममा आएको हो।

२०७६ सालमा नेकपा (एमाले) र नेकपा (माओवादी–केन्द्र) मिलेर नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (नेकपा) गठन भएको थियो। यस एकीकरणलाई नेपाली राजनीतिमा ऐतिहासिक मानिएको थियो। तर, सर्वोच्च अदालतको फैसलाले यो पार्टीलाई भंग गर्दै यसका सदस्यहरूलाई पुनः पुरानै पार्टीमा फर्कन बाध्य बनायो, जसले गर्दा नेकपा (माओवादी–केन्द्र) फेरि आफ्नो पुरानो नाममा फर्कियो।

यस पार्टीको नेतृत्वमा पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ लगातार रहँदै आएका छन्। प्रचण्डले विभिन्न चरणमा पार्टीको नेतृत्व सम्हाल्दै नेकपा (चौथो महाधिवेशन) देखि हालको नेकपा (माओवादी–केन्द्र) सम्मको यात्रा तय गरेका छन्। यस पार्टीको नेतृत्वमा उनले विभिन्न साना र ठूला माओवादी घटकहरूबीच एकता गराउँदै, नेपाली राजनीति मा आफ्नो भूमिका अझ बलियो बनाएका छन्। प्रचण्डले एकता समारोहमा यस पार्टीको विजय यात्रा पुनः प्रारम्भ भएको घोषणा गरेका थिए।

---

यस पार्टीको वंशावली यस्तो छ:

१) नेकपा (चौथो महाधिवेशन)
२) नेकपा (मशाल)
३) नेकपा (एकता–केन्द्र)
४) नेकपा (माओवादी)
५) एकीकृत नेकपा (माओवादी)
६) नेकपा (माओवादी–केन्द्र)
७) नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (नेकपा)
८) नेकपा (माओवादी–केन्द्र)

यसरी, नेकपा (माओवादी–केन्द्र) ले विभिन्न चरणमा आफ्नो नाम र स्वरुप परिवर्तन गर्दै आएको छ, जसले नेपाली राजनीतिमा यसको महत्त्वपूर्ण भूमिका रहेको छ। अबको भविष्यमा यसले अन्य कम्युनिस्ट घटकहरूसँग एकता गरेर के नयाँ मार्ग अवलम्बन गर्ने हो, त्यो हेर्न बाँकी छ।