चीनले दक्षिण एसियामा आफ्नो भूराजनीतिक प्रभाव विस्तार गर्न बहुआयामिक रणनीतिहरू अपनाउँदै आएको छ। यी रणनीतिहरूमा आर्थिक सहयोगको आवरणमा ऋणको जालो फैलाउने, राजनीतिक नेताहरूलाई आफ्नो प्रभावमा पार्ने, मिडिया नियन्त्रण गर्ने, र स्थानीय जनमतलाई प्रभावित पार्ने प्रयासहरू समावेश छन्। यसले दक्षिण एसियाली राष्ट्रहरूको स्वाधीनता र आन्तरिक निर्णय क्षमतामा गम्भीर चुनौतीहरू खडा गरिरहेको छ।

चीनको आर्थिक रणनीति: ऋण जालोको कूटनीति

चीनले आफ्नो महत्त्वाकांक्षी परियोजना "बेल्ट एण्ड रोड इनिसिएटिभ" (BRI) को माध्यमबाट दक्षिण एसियामा व्यापक आर्थिक लगानी गरेको छ। श्रीलंका, पाकिस्तान, नेपाल, र माल्दिभ्सजस्ता देशहरूमा पूर्वाधार परियोजनाहरूको वित्तीय पोषण गरेर, चीनले यी राष्ट्रहरूको ऋण भारलाई उल्लेखनीय रूपमा वृद्धि गरेको छ। उदाहरणका लागि, श्रीलंकाको हम्बनटोटा बन्दरगाह परियोजना चीनको ऋण तिर्न नसक्दा ९९ वर्षको लागि चीनलाई लिजमा दिनुपर्ने अवस्था आएको थियो ।

पाकिस्तानमा पनि चीन-पाकिस्तान आर्थिक करिडोर (CPEC) मार्फत ठूला परियोजनाहरू सञ्चालनमा छन्। यद्यपि, यी परियोजनाहरूले पाकिस्तानको ऋण दायित्वलाई झनै गहिरो बनाएको छ। पाकिस्तानमा चीनको आर्थिक प्रभाव वृद्धि हुनुको साथसाथै, चीनले यहाँको आन्तरिक राजनीतिमा पनि हस्तक्षेप गर्न थालेको छ ।

राजनीतिक हस्तक्षेप र प्रभाव

चीनले दक्षिण एसियाली देशहरूको राजनीतिक नेतृत्वमाथि प्रभाव जमाउने प्रयास गर्दै आएको छ। उदाहरणका लागि, पाकिस्तानमा चीनले सेनाका उच्च अधिकारीहरू र राजनीतिज्ञहरूसँग बलियो सम्बन्ध स्थापना गरेर आफ्नो स्वार्थ प्रवर्द्धन गरिरहेको छ। यस्तै, नेपालमा पनि चीनले कम्युनिस्ट पार्टीहरूबीचको एकता र विभाजनमा आफ्नो भूमिका निर्वाह गरेको आरोप लाग्दै आएको छ। 

नेपालमा चीनको बढ्दो उपस्थिति र प्रभावका कारण, विशेषगरी बेल्ट एण्ड रोड इनिसिएटिभका परियोजनाहरूमा, देशभित्रै चिन्ताहरू बढिरहेका छन्। नेपालले चीनसँगको सम्बन्धमा सावधानी अपनाउनुपर्ने आवाजहरू उठिरहेका छन्, विशेषगरी भूमि अतिक्रमण र आर्थिक निर्भरता जस्ता मुद्दाहरूमा ।

मिडिया र जनमतमा प्रभाव

चीनले दक्षिण एसियामा मिडिया र जनमतलाई आफ्नो पक्षमा पार्नका लागि व्यापक प्रयास गरेको छ। चीनले दक्षिण एसियाली मिडियामा लगानी गरेर, आफ्नो छवि सुधार्ने र आफ्नो प्रभावलाई वैधता दिने काम गरिरहेको छ। यसका साथै, सामाजिक सञ्जालहरूमा चीन समर्थित सामग्रीहरू प्रवाह गरेर, स्थानीय जनतालाई प्रभावित पार्ने प्रयास भइरहेको छ ।

 भूराजनीतिक सन्तुलनमा असर

चीनको यी गतिविधिहरूले दक्षिण एसियाको भूराजनीतिक सन्तुलनलाई प्रभाव पार्न थालेको छ। भारतजस्ता प्रमुख क्षेत्रीय शक्तिहरूले चीनको बढ्दो प्रभावलाई ध्यानपूर्वक हेरिरहेका छन्। यस क्षेत्रमा चीनको प्रभुत्व बढ्दै गएमा, यो समग्र एशिया-प्रशान्त क्षेत्रमा रणनीतिक असन्तुलन ल्याउन सक्छ। 

दक्षिण एसियामा चीनको प्रभाव विस्तारले यस क्षेत्रका राष्ट्रहरूको सम्प्रभुता, आर्थिक स्थिरता, र राजनीतिक स्वतन्त्रतामा गम्भीर प्रश्नहरू खडा गरेको छ। यो परिस्थिति आगामी दिनहरूमा कस्तो रूप लिन्छ भन्ने कुरा यी राष्ट्रहरूको आफ्नो नीतिगत निर्णयमा निर्भर हुनेछ।