दक्षिण एशियामा चिनियाँ प्रभावको छायाँ निकै गाढा हुँदै गएको छ, र बंगलादेशमा हालैको घटनाक्रमले नेपालमा चासो र चिन्ता बढाएको छ। बंगलादेशले गम्भीर आर्थिक चुनौतीहरूलाई समाधान गर्न चीनबाट ऋण लिने प्रस्ताव राखेको थियो। यो कदमले, यद्यपि, बंगलादेशको आन्तरिक मामिलामा महत्वपूर्ण चिनियाँ हस्तक्षेप ल्यायो, जसले जनसंख्यामा व्यापक असन्तोष निम्त्यायो। देश अहिले राजनीतिक संक्रमण र अशान्तिको चरणमा छ, नेपालसँग समानता देखिन्छ, जहाँ विभिन्न ठूला परियोजनाहरूको लागि पनि चिनियाँ ऋण लिइएको छ। बंगलादेशको जस्तो चिनियाँ ऋणको जालमा फस्ने डरले प्रश्न उठाउँछ: के नेपाल यस्तै क्रान्तिको दिशामा गइरहेको छ?

चिनियाँ ऋण: नेपालको लागि दुईधारे तरवार

नेपालले लुम्बिनी अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल र पोखरा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल लगायतका थुप्रै पूर्वाधार परियोजनाहरूका लागि चीनबाट ठूलो मात्रामा ऋण लिएको छ। यी परियोजनाहरूले पर्यटन र आर्थिक वृद्धिलाई प्रोत्साहन गर्ने उद्देश्य राखे पनि, यी ऋणहरूको उच्च ब्याजदरले दीर्घकालीन स्थिरताका बारेमा चिन्ता उत्पन्न गरेको छ। उदाहरणका लागि, पोखरा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल चीनको एक्सिम बैंकबाट ठूलो ऋणमा बनेको छ, जुन अन्य अन्तर्राष्ट्रिय वित्तीय संस्थाहरूको तुलनामा उच्च ब्याजदरको छ।

यी ऋणहरू विकासका लागि आवश्यक भए पनि, यसले नेपालको वित्तीय स्वायत्ततामा जोखिम ल्याएको छ। डर यो हो कि यी ऋणहरूले नेपाललाई बंगलादेश र श्रीलंकाको जस्तो ऋण जालमा पार्न सक्छ, जहाँ ऋण तिर्न असक्षम भएपछि रणनीतिक सम्पत्तिहरू चीनलाई हस्तान्तरण गर्नुपर्छ, जसले यस क्षेत्रमा यसको भू-राजनीतिक प्रभाव बढाउँछ।

बंगलादेशको राजनीतिक संक्रमण र चिनियाँ प्रभाव

बंगलादेशले पनि आफ्नो आर्थिक समस्याहरू समाधान गर्न चिनियाँ ऋण खोज्यो, तर यो कदम असफल भयो किनभने बंगलादेशको आन्तरिक मामिलामा चिनियाँ हस्तक्षेप बढ्यो। चीनको बढ्दो प्रभाव र उच्च ब्याजदरको ऋण तिर्ने आर्थिक बोझले व्यापक सार्वजनिक अशान्तिलाई योगदान पुर्यायो। विशेष गरी युवाहरू र आर्थिक रूपमा असक्षम समूहहरूमा असन्तुष्टि बढ्यो, जसले ठूलो विरोध प्रदर्शनहरूलाई उत्प्रेरित गर्यो, अन्ततः प्रधानमन्त्री शेख हसिनाको राजीनामा र सैनिक पर्यवेक्षणमा अन्तरिम सरकारको गठन गर्यो।

बंगलादेशको स्थिति चिनियाँ ऋणको गम्भीर जोखिमहरूको स्पष्ट स्मरण गराउँछ। बंगलादेशमा देखिएको राजनीतिक संक्रमण, अशान्ति र दीर्घकालीन सरकारको पतनले शक्तिशाली बाह्य खेलाडी जस्तै चीनसँगको आर्थिक निर्भरता कत्तिको खतरनाक हुन सक्छ भन्ने देखाउँछ।

नेपालमा क्रान्तिको सम्भावना

नेपालले बंगलादेशले सामना गरेको जोखिमहरूबाट मुक्त छैन। चिनियाँ ऋणको भारले नेपालको आर्थिक स्वायत्ततामा असर पारेको छ। आर्थिक मन्दी, उच्च मुद्रास्फीति, र अनुकूल नभएको व्यवसाय वातावरणसँगै चीनको ऋणको भारले नेपाली अर्थतन्त्रलाई अप्ठ्यारो परिस्थितिमा पुर्याएको छ। संघीय संरचनाले अर्को आर्थिक बोझ थपेको छ, प्रदेश सरकारहरूको सञ्चालन खर्चले राष्ट्रिय बजेटमा उल्लेखनीय भार पारिरहेको छ।

यस सन्दर्भमा, नेपालमा चिनियाँ प्रभावको बढ्दो रूप, आर्थिक र राजनीतिक दबाबद्वारा, व्यापक असन्तोषको उत्प्रेरक हुन सक्छ। बंगलादेशले भोगेको जस्तै चीनको हस्तक्षेप विरुद्धको क्रान्तिको सम्भावना वास्तविक खतरा हो। चीनको आक्रामक र आक्रामक रणनीतिहरूले नेपाली जनतालाई कडा प्रतिक्रियामा उकास्न सक्छ।

नेपालमा क्रान्तिको सम्भावना अन्वेषण

नेपालमा क्रान्तिको सम्भावना निम्न कारकहरूबाट प्रेरित हुन सक्छ:

• ऋण जालको डर: नेपालले चीनबाट ऋण लिँदै गर्दा, ऋण जालमा फस्ने डर, जहाँ देशले आफ्नो सम्पत्ति र सार्वभौमिकता गुमाउन सक्छ, जनसन्तोषलाई बढावा दिन सक्छ।
• आर्थिक कठिनाइहरू: बढ्दो मुद्रास्फीति, उच्च करहरू र अनुकूल नभएको व्यवसाय वातावरणसँगै, नेपालको आर्थिक स्थिति बिग्रिरहेको छ। यी कठिनाइहरूले सरकारको आर्थिक व्यवस्थापन, विशेष गरी चिनियाँ ऋणमा निर्भरता विरुद्ध प्रदर्शनहरूलाई उत्प्रेरित गर्न सक्छ।
• राजनीतिक असन्तुष्टि: बंगलादेशमा देखिएको जस्तै, आर्थिक समस्यासँगै राजनीतिक अस्थिरता चाँडै नियन्त्रण बाहिर जान सक्छ। सरकारले यी समस्याहरू समाधान गर्न असफल भए, व्यापक प्रदर्शनहरू र परिवर्तनको मागहरू उत्पन्न हुन सक्छ।
• चीनविरोधी भावना: चिनियाँ प्रभावका जोखिमहरूको बारेमा नेपाली जनतामा बढ्दो सचेतना छ। यो व्यापक विरोध र सरकारको नीतिमा परिवर्तनको लागि आवाज उठाउने व्यापक आन्दोलनमा परिणत हुन सक्छ।

निष्कर्ष: बंगलादेशबाट चेतावनी

बंगलादेशको स्थिति नेपालका लागि चेतावनीको रूपमा कार्य गर्दछ। चिनियाँ ऋणमा भारी निर्भरता र यसको परिणामी राजनीतिक अस्थिरता यदि सरकारले आफ्नो आर्थिक र राजनीतिक स्वायत्ततालाई सुरक्षित गर्न सक्रिय उपायहरू नल्याउने हो भने सजिलै नेपालमा पनि दोहोरिन सक्छ। आर्थिक कठिनाइ र चीनविरोधी भावनाबाट प्रेरित क्रान्तिको सम्भावना वास्तविक छ। नेपालले बंगलादेशको अनुभवबाट सिक्नुपर्छ र यस्तै नियतिको सामना नगर्न चीनसँगको सम्बन्धलाई सावधानीपूर्वक नेभिगेट गर्नुपर्छ।

बंगलादेश क्रान्ति