चीनको थियानजिनमा सम्पन्न उच्चस्तरीय शिखर सम्मेलनमा नेपाली प्रतिनिधिमण्डलको अगाडि राखिएको नामप्लेटमा अंग्रेजीमा “Henan Nepal” लेखिएको दृश्यले देशभित्र भू-राजनीतिक हलचल मच्चाएको छ। हेनान भनेको चीनको मध्यभागमा पर्ने प्रान्त हो, तर नेपालको नामसँग जोडिएको यो शब्दलाई कतिपयले “सामान्य प्रशासनिक त्रुटि” मानिरहेका भए पनि विज्ञहरू यसलाई चीनको गहिरो रणनीतिक सोचसँग जोडेर व्याख्या गरिरहेका छन्।

एक वरिष्ठ पत्रकारले सामाजिक सञ्जालमा प्रश्न उठाउँदै लेखेका छन्:
“यो Henan Nepal भनेको कहाँ रहेछ? के रहेछ? मैले अलि नबुझेर सरोकारवालाबाट जानकारी चाहेको। यसकारण कि यो फोटो प्रधानमन्त्रीकै सचिवालयबाट प्रसारण र प्रकाशनका लागि प्रेषित गरिएको हुनाले थप सोधनी गरेको।”

तस्बिरमा स्पष्ट देखिन्छ—प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीको टेबुलमा “Henan Nepal” लेखिएको नामप्लेट छ, दायाँ-बायाँ पूर्णबहादुर खड्का (कांग्रेस उपसभापति) र रघुजी पन्त (शिक्षा, विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्री, एमाले) उपस्थित छन् भने पछाडिको पंक्तिमा करिब २७ जना जस्तै देखिने नेपाली टोली पनि देखिन्छ। यसैले यो केवल व्यक्तिगत प्रसारण होइन, प्रधानमन्त्री सचिवालयकै आधिकारिक सामग्री भएको स्पष्ट हुन्छ।

विश्लेषकहरू भन्छन्, चीनका पूर्व नेता माओ जेडोङको “पाँच औंला नीति” अनुसार, तिब्बतलाई हातको ताली र नेपाल, भूटान, सिक्किम, लद्दाख र अरुणाचल प्रदेशलाई पाँच औंला मानिन्छ। यस अवधारणामा चीनले यी क्षेत्रहरूलाई आफ्नो “स्वाभाविक प्रभावक्षेत्र” भित्र राख्ने रणनीतिक दृष्टिकोण लिएको मानिन्छ। यही कारण, नेपाली प्रतिनिधिमण्डलको नामप्लेटमा चीनकै प्रान्तको नाम देखिनु “सन्देशमूलक” भएको तर्क बलियो बन्दै गएको छ।

एक वरिष्ठ कूटनीतिक विज्ञले नाम नखुलाउने शर्तमा नेपालआजसँग भने:
“यो सामान्य भूल होइन। हेनान प्रान्तको नाम नेपालसँग जोडिनु चीनको प्रतीकात्मक शक्तिको प्रदर्शन हो। यसले चीनले नेपाललाई आफ्नो भौगोलिक सुरक्षा वलय भित्रको अभिन्न अंग ठान्ने संकेत दिन्छ।”

पूर्वकूटनीतिज्ञहरूले यसलाई नेपालको नेतृत्वको विदेशनीतिक असन्तुलनसँग जोडेर आलोचना गरेका छन्। उनीहरूका अनुसार:
“चीनसँग हाम्रो निर्भरता यति बढिसकेको छ कि नामप्लेटमा भएको यस्तो गल्ती पनि नेपालको सार्वभौमिकताको मूल्य चीनको नजरमा कस्तो छ भन्ने स्पष्ट सन्देश दिन्छ।”

सामाजिक सञ्जालमा यसबारे बहस तीव्र बनेको छ। धेरैले यसलाई “सार्वभौमिकतामा प्रत्यक्ष चोट” भन्दै आक्रोश पोखिरहेका छन्। कतिपयले यसलाई माओको “पाँच औंला नीति” पुनः सक्रिय भएको संकेतको रूपमा हेरेका छन् भने अरूले चीनको “सॉफ्ट-इन्क्लुजन स्ट्राटेजी” को उदाहरणका रूपमा व्याख्या गरेका छन्। अर्कोतर्फ, केही धारले यसलाई “सामान्य प्रशासनिक त्रुटि” भन्दै अनावश्यक राजनीतिकरण नगर्नु पर्ने तर्कसमेत अघि सारेका छन्।

नेपाल सरकार र विदेश मन्त्रालयले भने अहिलेसम्म यसबारे कुनै आधिकारिक प्रतिक्रिया दिएका छैनन्। नेपालआजले सम्पर्क गर्दा मन्त्रालयका एक उच्च अधिकारीले मात्र छोटो जवाफ दिए:
“विवरण संकलन भइरहेको छ।”

चीनसँग नेपालको आर्थिक, सांस्कृतिक र कूटनीतिक निर्भरता बढ्दो क्रममा, थियानजिनको “हेनान-नेपाल” प्रकरणले नेपालको भू-राजनीतिक हैसियत, शक्ति-सन्तुलन र रणनीतिक स्वाधीनता विषयक बहसलाई पुनः केन्द्रमा ल्याएको छ। सानो देखिने त्रुटिले पनि नेपालले आफ्नो पहिचान र सार्वभौमिकता मजबुत पार्नुपर्ने आवश्यकता झन् प्रष्ट बनाएको छ।

Henan Nepal