काठमाडौँ, नेपाल – एकातिर देशको अर्थतन्त्र जेनतेन तंग्रिन खोज्दैछ, लाखौं युवा विदेशमा रगत पसिना बगाएर पठाएको रेमिट्यान्सले घरखर्च चलिरहेको छ। अर्कोतिर, मुलुकका एकमात्र अर्बपति विनोद चौधरीले विदेशी भूमिमा अर्बौंको लगानी विस्तार गरिरहनुभएको समाचारले नेपाली जनमानसमा एक किसिमको तरंग र अनेकौं प्रश्न उब्जाएको छ। फिलिपिन्सको एक प्रतिष्ठित रिसोर्टलाई म्यारियट ब्राण्डमा रूपान्तरण गर्ने उहाँको पछिल्लो कदम र त्यसअघि सोही देशमा २० करोड ८० लाख डलरको विशाल टाउनशिप परियोजनाको सम्झौताले नेपाली पुँजी, अवसर र राष्ट्रिय आर्थिक भावनाको जटिलतालाई उजागर गरेको छ।

यो खबरले आम नेपालीको मनमा चिसो पस्न सक्छ। अधिकांश नेपाली दैनिक आर्थिक अनिश्चिततासँग जुधिरहेका छन्। अनगिन्ती युवा रोजगारीको खोजीमा सात समुद्रपारि जान बाध्य छन् र उनीहरूले पठाएको विप्रेषण (कुल गार्हस्थ्य उत्पादनको करिब २५%) नै मुलुकको अर्थतन्त्र धान्ने प्रमुख आधार बनेको छ। यस्तो अवस्थामा, नेपालकै ठूलो पुँजी विदेशमा फस्टाएको देख्दा स्वभाविक प्रश्न उठ्छ – यस्तो लगानी आफ्नै देशमा किन हुन सकेन? यसले हाम्रो मुलुकको लगानीमैत्री वातावरणबारे के संकेत गर्छ?

एसियाली विकास बैंक र विश्व बैंक जस्ता संस्थाहरूको हालैको विश्लेषण अनुसार, नेपालको अर्थतन्त्र सुस्त गतिमा सुधारतर्फ उन्मुख छ र चालु आर्थिक वर्ष (२०८२ असार मसान्तसम्म) मा आर्थिक वृद्धिदर ४.४ देखि ४.६ प्रतिशतको हाराहारीमा रहने अनुमान छ। यो केही सकारात्मक संकेत भए पनि मुलुकले गम्भीर चुनौतीहरूको सामना गरिरहेको छ: औद्योगिक क्षेत्रको सुस्तता, न्यून उत्पादकत्व, राजनीतिक अस्थिरताले निम्त्याएको नीतिगत ढिलासुस्ती र सबैभन्दा महत्वपूर्ण, युवाहरूलाई स्वदेशमै रोजगारी दिन नसक्नु। मुद्रास्फीति केही नियन्त्रणमा आए पनि त्यसको मारले घरपरिवारको भान्सा महंगो नै छ।

यही परिवेशमा, चौधरीको सिजी हस्पिटालिटी (सिजी कर्प ग्लोबल अन्तर्गत) ले आक्रामक रूपमा आफ्नो अन्तर्राष्ट्रिय सञ्जाल विस्तार गरिरहेको छ। फिलिपिन्सस्थित 'द फार्म एट सान बेनिटो' लाई म्यारियट इन्टरनेशनलको 'अटोग्राफ कलेक्सन' रिसोर्टमा रूपान्तरण गर्ने साझेदारीले उनको विश्वव्यापी महत्वाकांक्षा र त्यहाँको फस्टाउँदो वेलनेस पर्यटन क्षेत्रमाथिको रणनीतिक लगानीलाई देखाउँछ। यो सम्झौता, फिलिपिन्सकै अर्का धनाढ्य एन्ड्रयू टेनको मेगावर्ल्ड कर्पसँग मिलेर २० करोड ८० लाख डलरको वेलनेस टाउनशिप बनाउने सम्झौता गरेको नौ महिनापछि आएको हो।

दुई अर्ब डलरका मालिक चौधरीले यी कदमलाई उदाउँदो बजारमा गरिएको रणनीतिक लगानीको रूपमा हेर्नुभएको छ। म्यारियट इन्टरनेशनलका अधिकारीहरूले पनि फिलिपिन्सलाई "पुनर्ताजगी दिने गन्तव्यको रूपमा बढ्दो प्रतिष्ठा भएको र आदर्श स्थान" भनेर प्रशंसा गरेका छन्।

तर, घरदेश नेपालको कथा भने अनेकौं बाधा र अड्चनबीच जेनतेन अघि बढिरहेको जस्तो देखिन्छ। सरकार र अन्तर्राष्ट्रिय निकायहरूले जलविद्युत र पर्यटनजस्ता क्षेत्रमा सम्भावना रहेको र सन् २०२६ मा नेपाल अल्पविकसित मुलुकबाट स्तरोन्नति हुने सन्दर्भमा लगानीको वातावरण सुधार गर्न प्रयास भइरहेको बताए पनि ठूलो परिमाणको स्वदेशी पुँजीले तुलनात्मक रूपमा बढी आकर्षक देखिने विदेशी परियोजनाहरूमा लगानी गर्नुलाई नजरअन्दाज गर्न मिल्दैन।

के यो एक चतुर व्यवसायीले आफ्नो लगानी विविधिकरण गर्दै विश्वव्यापी अवसरहरूको खोजी गरेको सामान्य व्यावसायिक कदम मात्र हो? वा यसले नेपालभित्र व्यवसाय सञ्चालनको सहजता, लगानीको प्रतिफल र समग्र आर्थिक भविष्यप्रतिको गहिरो चिन्तालाई प्रतिबिम्बित गर्छ?

विदेशमा आफ्ना स-साना पौरख लगानी गरेर (श्रमको रूपमा) घरको चुल्हो बाल्ने नेपाली जनताका लागि ठूलो पुँजी बाहिरिनु एक मार्मिक प्रतीक बन्न सक्छ। यसले संरचनात्मक सुधार, स्थिर नीतिगत वातावरण र नेपालभित्रै आकर्षक लगानीका अवसरहरू सिर्जना गर्नुपर्ने तत्कालको आवश्यकतालाई जोड दिन्छ, जसले विदेशी मात्र नभई स्वदेशी पुँजीलाई पनि आकर्षित र टिकाउन सकोस्, र सबैका लागि आत्मनिर्भर तथा समृद्ध भविष्य सुनिश्चित गर्न सकोस्। नेपालको आर्थिक यात्राको कथा विरोधाभासपूर्ण बन्दै गएको छ – एकातिर राष्ट्र स्वदेशमै समृद्धिको लागि संघर्ष गरिरहेको छ, भने अर्कोतिर देशको सबैभन्दा सफल आर्थिक दूतले अन्यत्रै उर्वर भूमि भेट्टाइरहेका छन्।

विनोद चौधरी