कसरी जोगिन्छन् दिलभूषण पाठक? पत्रकारिता बचाउने वा आत्मरक्षा गर्ने?
गल्ती हो कि गम्भीर खुलासा? दिलभूषण पाठकको अबको बाटो चार छान्न सकिने मोडमा
काठमाडौं — वरिष्ठ पत्रकार दिलभूषण पाठकमाथि विद्युतीय कारोबार ऐन अन्तर्गत पक्राउ पुर्जी जारी भएपछि देशभर पत्रकारिता, कानुन र स्वतन्त्र अभिव्यक्तिमाथि बहस चुलिएको छ। अब घटनाले कुन मोड लिन्छ भन्ने सवाल महत्वपूर्ण छ, तर स्वयं पाठकका लागि अबका दिनहरू सजिला छैनन्।
प्रेस स्वतन्त्रताको नाममा गरिएको टिप्पणी सत्य थियो वा गल्ती—यसको परीक्षा अदालतमा हुनेछ। तर त्यसअघि नै पाठकसँग अगाडि बढ्नका लागि चार प्रमुख विकल्पहरू खुला छन्।
१. प्रमाण सार्वजनिक गर्ने
पाठकले आफ्ना सामग्रीहरूमा सार्वजनिक गरेको दाबी यदि प्रमाणसहितको थियो भने उनले त्यसको प्रमाण सार्वजनिक गरेर आफैंलाई स्पष्ट र सुरक्षित बनाउन सक्छन्। सत्यताको पक्षमा उभिने पत्रकारलाई देशको कानुनले पनि सम्मान गर्छ, र त्यसले पाठकको मात्र होइन, सम्पूर्ण पत्रकारिता क्षेत्रको नैतिक बल पनि बढाउँछ।
२. गल्ती स्वीकार्ने र क्षमा माग्ने
यदि उनले प्रमाण नभई अनुमानका आधारमा सामग्री प्रस्तुत गरे भने गल्ती स्वीकार गर्नु र क्षमा माग्नु नै सबैभन्दा विवेकपूर्ण र गरिमायुक्त विकल्प हो। गल्ती स्वीकार्नु कमजोरी होइन—यो आत्मस्वीकृति र जिम्मेवारीको साहसिक कदम हो। पत्रकारिता यस्तो पेशा हो जहाँ आत्मसमीक्षा र जनताको अगाडि स्पष्ट उत्तरदायित्व लिन सक्नु ठूलो कुरा हो।
३. संस्थागत संरक्षण खोज्ने
पाठकले आफूलाई सुरक्षित राख्नका लागि प्रेस काउन्सिल, नेपाल पत्रकार महासंघ, मानव अधिकार आयोग, मिडिया प्रतिष्ठान लगायत संस्थागत सहयोग खोज्न सक्छन्। प्रेस स्वतन्त्रताको सवालमा यस्तो विषय संस्थागत रुपमा हल गर्नु प्रेस काउन्सिलकै पनि दायित्व हो, जसको दबाबमा साइबर ब्यूरोजस्ता निकायलाई कानुनी कार्यवाही नगर्न आग्रह गर्न सकिन्छ।
४. कानुनी प्रक्रिया सामना गर्ने
अर्को विकल्प भनेको पक्राउ प्रक्रिया स्वीकार गर्दै अदालतमा आफ्नो पक्ष स्पष्ट पार्नु हो। यदि उनले अपराध गरेका छैनन् भने अदालतबाट निर्दोष प्रमाणित हुने सम्भावना पनि उत्तिकै बलियो हुन्छ। कानुनको बाटो लिने हिम्मत आफूप्रति विश्वास राख्ने पत्रकारको पहिचान बन्न सक्छ।
यसै सन्दर्भमा महत्वपूर्ण कुरा के हो भने—पाठक पक्राउ पर्छन् वा पर्दैनन्, तर अन्ततः यो मुद्दाको टुंगो अदालतबाटै लाग्नेछ। त्यसैले पाठकलाई अब कानुनी र नैतिक रूपमा स्पष्ट दिशातर्फ उभिनु जरुरी भएको छ।
प्रेस स्वतन्त्रता सबै पत्रकारका लागि हो—ठूला वा साना, चर्चित वा क्षेत्रीय। पत्रकारिताले तथ्यमा आधारित उत्तरदायित्व बोकेको हुन्छ। तर त्यो नैतिकताको मूल्य अदालतले होइन, जनताले निर्धारण गर्छन्। अब दिलभूषण पाठकले कुन बाटो रोज्छन् भन्ने कुराले नेपाली पत्रकारिताको भावी दिशा निर्धारण गर्नेछ।
दिलभूषण पाठक
