स्वास्थ्य तथा जनसङ्ख्या मन्त्री प्रदीप पौडेलले परोपकार प्रसूति तथा स्त्रीरोग अस्पताललाई “लाखौँ आमा र शिशुको जीवन जोड्ने राष्ट्रिय धरोहर” भन्दै यस संस्थाले नेपाली स्वास्थ्य क्षेत्रमा बनाएको विरासतलाई उच्च प्रशंसा गर्नुभयो। ६६औँ वार्षिकोत्सवको समारोहमा उहाँले प्रसूतिगृह (परोपकार) देशको मातृ–शिशु स्वास्थ्य सेवाको विकासको “साक्षी” भएको उल्लेख गर्दै, अस्पतालले सुरु गरेका नियोनेटल स्क्रिनिङ र मिल्क बैंकजस्ता कार्यक्रमले नवजात मृत्युदर घटाउन टेवा दिने विश्वास व्यक्त गर्नुभयो। मन्त्रीका अनुसार हालै जारी गरिएको निःसन्तान उपचार सम्बन्धी मापदण्डको सफल कार्यान्वयनमा अस्पतालको पुनःस्थापित आइभिएफ सेवाले “नेतृत्वदायी भूमिका” खेल्ने छ।

अस्पताल क्षमता र पहुँच विस्तारका योजनाबारे मन्त्री पौडेलले वर्तमान ४८९ शय्यालाई बढाएर ५०० शय्या पुर्‍याउन ११ शय्या थपिने जानकारी दिनुभयो। काठमाडौँ उपत्यकामा सेवा चाप व्यवस्थापनका लागि दुई स्थानीय तहसँग २५–२५ शय्याका स्याटेलाइट प्रसूति अस्पताल निर्माणको सम्झौता भइसकेको र मातृ–शिशु सुरक्षा कार्यक्रमलाई स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रमसँग समायोजन गर्ने तयारी रहेको पनि उहाँको भनाइ थियो।

अस्पतालका निर्देशक डा. श्रीप्रसाद अधिकारीका अनुसार स्त्रीरोगसम्बन्धी दुरबिन प्रविधिबाट हुने शल्यक्रिया, गर्भवतीका लागि मानसिक स्वास्थ्य ओपिडी तथा फेटल–मेटर्नल इको सेवाले रिफरल दर घटाएको अनुभव गरिएको छ। उहाँले गत आर्थिक वर्षमा करिब २१ हजार सुरक्षित प्रसूति गराइएको र बहिरङ्ग सेवाबाट २ लाख ३३ हजारभन्दा बढी सेवा–ग्राही पुगेको तथ्यांक प्रस्तुत गर्नुभयो। निःसन्तान सेवामा त्यही अवधिमा ८ हजार ६९३ जनाले ओपिडीमार्फत सेवा लिए भने २९८ जनाले आइयुआई र ४३ जनाले आइभिएफ सेवा लिएका थिए।

नवजात पहिचान सेवाबारे डा. अधिकारीले ‘नियोनेटल स्क्रिनिङ’बाट हालसम्म करिब २ हजार नवजातको परीक्षण गरिएको र तीमध्ये २० शिशुमा विभिन्न रोग पहिचान गरी उपचार सुरु गरिएको जानकारी दिनुभयो। यस प्रसङ्गमा, ‘नियोनेटल स्क्रिनिङ’ सामान्यतः जन्मपछिको (नवजात) परीक्षणका लागि प्रयोग हुने पदावली हो; भ्रूण अवस्थासम्बन्धी आनुवंशिक परीक्षण छुट्टै प्रकृति/प्रक्रियाका हुन्छन्—अस्पतालले प्रयोगमा ल्याएका विधि र दायराबारे थप प्राविधिक स्पष्टता आवश्यक देखिन्छ भन्ने प्राविधिक टिप्पणी उठ्न सक्छ, यद्यपि अस्पतालले दिएको तथ्यांक उपर्युक्तै छन्।

परोपकार प्रसूति तथा स्त्रीरोग अस्पताल वि.सं. २०१६ भदौ १० गते (श्रीकृष्ण जन्माष्टमी) ४० शय्याबाट परोपकार संस्थाद्वारा स्थापना गरिएको हो। देशको एकमात्र महिला स्वास्थ्यसम्बन्धी केन्द्रीय विशिष्टीकृत संस्थाको रूपमा सुरु भएको यो अस्पताल आज ४८९ सञ्चालनमा पुर्‍यिएको छ। ६६ वर्षअघिको सानो ‘मेटरनिटी होम’ बाट वर्तमान सेवाको दायरा र भौतिक संरचना विस्तार हुँदै आएको यो यात्राले मातृ–शिशु स्वास्थ्यको सूचक सुधार्न सार्वजनिक प्रणाली कति महत्वपूर्ण रह्यो भन्ने सन्देश दिएको छ; निर्धारित विस्तार, गुणस्तर आश्वासन र बीमा प्रणालीसँगको जोडाइ प्रभावकारी रूपमा कार्यान्वयन भए, राजधानी मात्र होइन, उपत्यकाबाहिरका आमाबच्चाका लागि पहुँच र भरोसा दुवै गहिरिने अपेक्षा बढेको छ।