काठमाडौंको माईतिघर चोक आज बिहानैदेखि असामान्य चहलपहलमा छ। सडकपेटीमा झुण्डिएका युवाहरू, हातमा मोबाइल बलाउँदै, आपसमा भिड्दैछन्—यी सबै २८ वर्ष मुनिका नागरिक, जसलाई मेयर बालेन्द्र साहले ‘Gen-Z’ नाम दिएका छन्। सरकारको सामाजिक सञ्जाल प्रतिबन्ध घोषणा भएको केही दिनमै राजधानीको मुटुमा यति ठूलो भीड जम्नु केवल राजनीतिक असन्तोष मात्र होइन, डिजिटल युगमा जन्मिएको नयाँ प्रकारको प्रतिरोध हो।

पृष्ठभूमि अझै चर्किएको छ। केही महिना अघि काठमाडौं महानगरपालिकामा बालेन्द्र र प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत सरोज गुरागाईंबीचको विवादले तहल्का मच्चाएको थियो। बालेन्द्रले गुरागाईंलाई कार्यलय प्रवेशमै निषेध गरेपछि तत्कालीन सङ्घीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्रीले हस्तक्षेप गर्दै एमाले निकट जनप्रतिनिधिहरूको जुलुससहित गुरागाईंलाई पुनः नगरभवन भित्र्याएका थिए। त्यो दिन बालेन्द्रलाई राजनीतिको मैदानमा घेरिएको मानिएको थियो। तर, आजको दृश्य फरक छ—अब उनी आक्रामक छन्, र सडकमा युवालाई उतारेर बदला लिने तयारीमा देखिन्छन्।

यसैबीच, एक टिकटक एकाउन्टमार्फत सांसद भवन, सिंहदरबार, प्रधानमन्त्री निवास र तिनकुनेमा आगलागी भइरहेको जस्तो देखिने भयानक भिडियो सामग्री प्रसारित भयो। भड्किलो धुन र भिषण दृश्यले दर्शकलाई स्तब्ध तुल्यायो। यो सामग्री केवल अराजक कल्पना हो वा योजनाबद्ध साइबर युद्ध—यसले सरकारको प्रतिबन्धको औचित्यमाथि थप प्रश्न उठाएको छ। सूचीकरण भएको टिकटकमै यस्तो दृश्य फैलिनु नियमन र जिम्मेवारीबारे गम्भीर खाडल देखाउँछ।

बालेन्द्रले अघिल्लो वर्ष नै सिंहदरबार जलाइदिने धम्की दिएको प्रसङ्ग अझै सार्वजनिक स्मृतिमा ताजा छ। हालै उनले फेसबुकमा लेखे—“भोलिको र्‍याली स्पष्ट रूपमा Gen-Z को हो। उमेर हदबन्दीका कारण म जान सक्दिन तर मेरो समर्थन छ।” उनले अर्को प्रश्न पनि उचाले—“प्रिय Gen-Z, तपाईंहरू कस्तो देश देख्न चाहनुहुन्छ?” यो प्रश्नले मात्र होइन, उनको शैलीले समेत युवालाई तानेको छ। अमेरिकी न्युयोर्क टाइम्स ले कुनै बेला उनको फेसनलाई ‘स्वदेशी आत्मविश्वास तर र्‍याप स्क्रिप्टको शैली पश्चिमी’ भनेको थियो। आजको आन्दोलनको मुड पनि त्यसैलाई प्रतिध्वनित गर्छ—दक्षिण एसियाली फिल्मी हिरोको जस्तो शारीरिक उपस्थिति, पश्चिमी शैलीको विद्रोही सन्देश, र स्थानीय आक्रोशको मिश्रण।

सरकारले भने यसलाई शान्तिपूर्ण प्रदर्शन ठानेर नियालिरहेको छ, तर गुप्तचर निकायहरूले यसलाई ‘डिजिटल खतरा’ का रूपमा व्याख्या गर्न थालेका छन्। आलोचकहरू भन्छन्—अपराध नियन्त्रणको नाममा प्रतिबन्ध लगाउने सरकारलाई अहिले आफ्नै राजधानीमा वास्तविक प्रतिरोध भेटिएको छ।

माईतिघरमा उभिएका ती युवाहरूको आँखामा आज केवल एक विरोध मात्र होइन, नयाँ भविष्यको कल्पना पनि देखिन्छ। प्रश्न अब यही हो—यो डिजिटल विद्रोह क्षणिक प्रदर्शनमा सीमित हुन्छ, कि नेपालकै लोकतान्त्रिक यात्रा पुनर्लेखन गर्ने लामो कथाको सुरुवात हो?

Gen-Z