आत्महत्याको सबभन्दा प्रमुख कारण भनेको डिप्रेशन हो। विभिन्न अध्ययनहरूले देखाएका छन् कि आत्महत्या गर्ने ८० प्रतिशत व्यक्तिहरू डिप्रेशनको शिकार भएका हुन्छन्। डिप्रेशनको औषधि सेवन गर्दा आत्महत्याको विचार कम हुनुको सट्टा बढ्न सक्छ।

विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लूएचओ) का अनुसार, प्रत्येक वर्ष लगभग १० लाख भन्दा बढी व्यक्तिहरू आत्महत्या गर्छन्। हरेक २० सेकेण्डमा एक जनाले आत्महत्या गर्ने तथ्यले विश्वभरको गम्भीरतालाई उजागर गर्छ। नेपालमा पनि लकडाउन अवधिमा (११ चैत्रदेखि २० जेठसम्म) १,१०० भन्दा बढी आत्महत्याका घटनाहरू केन्द्रीय प्रहरी विभागले सार्वजनिक गरेको छ।

मानिसहरूले किन आफ्नो जीवन अन्त्य गर्न चाहन्छन्? यो प्रश्नको उत्तर पाउन सजिलो छैन। धेरैले अनुभव गरेको डिप्रेशन र पीडाको गहिराइलाई बुझ्न र महसुस गर्न गाह्रो हुन्छ। जसले आत्महत्या गर्छ, उसले असह्य पीडाबाट उम्कनको लागि यो निर्णय लिन्छ।

आत्महत्याको कारण विभिन्न व्यक्तिहरूमा फरक-फरक हुन सक्छ। प्रत्येक व्यक्तिको स्वभाव र दृष्टिकोण फरक हुन्छ, जसले गर्दा उनीहरूको खुशी र दुःखको स्रोत पनि फरक-फरक हुन्छ।

आत्महत्याका प्रमुख कारणहरू

१. परिस्थितिजन्य कारणहरू

- सम्बन्ध विच्छेद
- पारिवारिक समस्या
- शारीरिक समस्या (कुनै जटिल रोग)
- लागू औषध दुव्र्यसन
- प्रियजनको मृत्यु
- रिसको आवेगमा
- स्कुल वा कार्यक्षेत्रमा समस्या
- बेरोजगारी
- आर्थिक तथा कानुनी समस्या

२. मानसिक वा भावनात्मक कारणहरू

- निराशावादी चिन्तन
- समस्यामा जेलिएको महसुस गर्नु
- जीवनप्रतिको अवमूल्यन
- मानसिक समस्या (डिप्रेशन, बाइपोलार डिसअर्डर, सिजोफ्रेनिया)
- बढी खाने वा नखाने समस्या (इटिङ डिसअर्डर)

आत्महत्याका लक्षणहरू

- आत्महत्या सम्बन्धमा कुरा गर्ने वा लेख्ने
- आत्महत्या गर्न प्रयोग गरिने साधनमा चासो देखाउने
- साथीभाइ र परिवारसँग बिदा माग्ने
- आफ्ना सामानहरू अरूलाई बाँड्ने
- दुःखी र निराश देखिनु
- आफ्ना कामप्रति रुचि गुमाउनु
- धुम्रपान र मद्यपानको बढ्दो प्रयोग
- एक्लै बस्न रुचाउनु
- आफूप्रति घृणाको भाव देखाउनु
- अचानक खुसी र शान्त देखिनु

आत्महत्याको रोकथाम

१. लक्षणको पहिचान
आत्महत्याको रोकथामको पहिलो कदम भनेको लक्षणहरू पहिचान गर्नु हो। आत्महत्या गर्ने व्यक्तिहरूले धेरैजसो लक्षण देखाउँछन्, जसलाई समयमै पहिचान गर्नुपर्छ।

२. प्रश्न सोध्ने
लक्षण देखिएका व्यक्तिहरूसँग सोधपुछ गरेर उनीहरूको समस्या बुझ्नुपर्छ। विश्वासिलो व्यक्ति हुनु महत्त्वपूर्ण छ।

३. कुरा सुन्ने
समस्याग्रस्त व्यक्तिको कुरा ध्यानपूर्वक सुन्नुपर्छ र सहानुभूति देखाउनु पर्छ।

४. उपचारको लागि सहयोग
आत्महत्याको विचार भएका व्यक्तिलाई मानसिक स्वास्थ्य विशेषज्ञको सहयोगमा उपचार गराउनु आवश्यक छ।

महत्वपूर्ण सुझाव

डिप्रेशनको औषधि सेवन गर्दा आत्महत्याको विचार बढ्न सक्छ। त्यसैले सुरुका दुई महिना विशेष ध्यान दिनुपर्छ। यदि सहयोग आवश्यक भएमा तलका ठेगानामा सम्पर्क गर्न सक्नुहुन्छ:

- महाराजगन्ज टिचिङ अस्पतालको साइकोलोजी डिपार्टमेन्ट
- मानसिक स्वास्थ्य अस्पताल, पाटन

आत्महत्या रोकथामका लागि सरकार, स्वास्थ्य, शिक्षा, संचार, र कानुनी क्षेत्रले सहकार्य गर्नु आवश्यक छ। यसले मात्र आत्महत्याको घटनाहरू कम गर्न सकिन्छ।