लाओस हाल आर्थिक दबाबको गहिरो बिवरमा फसेको छ, जसलाई चिनियाँ ऋणले थप गहिरो बनाएको छ। चीनको बेल्ट एन्ड रोड इनिशिएटिव (BRI) अन्तर्गत लिइएका महँगो ऋणले लाओसलाई समस्यामा पुर्याएको छ, जसले गर्दा चिनियाँ प्रभाव र प्रभुत्वमा बृद्धि भएको छ। यसले लाओसका नागरिकहरूलाई चिन्तित बनाएको छ।

लाओसका मानिसहरू चिनियाँ आर्थिक प्रभाव र घुसपैठबाट चिन्तित छन्। उनीहरूले हाल अमेरिकालाई प्राथमिकता दिन थालेका छन्। 2023 को स्टेट अफ साउथईस्ट एशिया सर्वेक्षणका अनुसार, “चीनको राजनीतिक र रणनीतिक प्रभावको कमी लाओस र म्यानमारमा विशेष गरी देखिन्छ।”

चिनियाँ ऋणले लाओसमा ड्याम, रेलवे स्टेशन, जलविद्युत् ऊर्जा संयन्त्र, होटल र आवासीय कम्प्लेक्स निर्माणमा लगानी गरिएको छ। यी परियोजनाहरूको लागत लाओसले तिर्नुपर्नेछ, तर चीनका ठेकेदारहरूले परियोजनामा नियन्त्रण राखिरहेका छन् र स्थानीयहरूमाथि प्रभुत्व जमाइरहेका छन्।

BRI परियोजना क्षेत्रमा धेरै स्थानीय दुकानदारहरू बन्द भएका छन्, जसको कारण चिनियाँ श्रमिकहरूले लाओसमा ठूलो संख्यामा उपस्थिति जनाएका छन्। “लाओस चीनको ऋणमा डुबेको छ, जसको कारण चिनियाँहरूले हाम्रो भूमिमा कब्जा गर्न सक्छन्,” भन्छिन् भिएन्टियनकी तरकारी विक्रेता निन। स्थानीय श्रमिकहरूले चिनियाँ कम्पनीहरूको दुव्र्यवहार र बन्दीकरणको गुनासो गरेका छन्।

लाओसले चिनियाँ ऋण फिर्ता गर्न नसक्ने सम्भावना छ। Moody's Investors Service का उपाध्यक्ष अनुश्का शाहका अनुसार, “लाओस कङ्गालको किनारमा छ।” बाह्य सार्वजनिक ऋण सेवा लागत 2022 मा 507 मिलियन अमेरिकी डलरबाट 2023 मा 950 मिलियन अमेरिकी डलर पुगेको छ, जसले देशलाई वित्तीय र राजनीतिक संकटमा पुर्याएको छ।

चिनियाँ ऋण लाओसको कुल बाह्य ऋणको आधा रहेको छ। जबकि अन्तर्राष्ट्रिय एजेन्सीहरू जस्तै वर्ल्ड बैंक र जापान अन्तर्राष्ट्रिय सहयोग एजेन्सी (JICA) ले 1 प्रतिशतभन्दा कम व्याजदर लिन्छन्, चिनियाँ ऋणको व्याजदर 4 प्रतिशत रहेको छ।

मुद्रा अवमूल्यन र महङ्गीले चिनियाँ ऋण फिर्ता गर्न थप समस्या उत्पन्न गरेको छ। Lowy Institute का इन्डो-प्यासिफिक डेभलपमेन्ट सेन्टरका निर्देशक रोलाण्ड राजाहका अनुसार, “लाओसले दीर्घकालिक लाभका लागि अत्यधिक ऋण लिएको छ, तर अहिले ठूलो फिर्ता गर्नुपरेको छ।”

हालका वर्षहरूमा लाओसको चिनियाँ ऋण 10.9 बिलियन अमेरिकी डलरमा पुगेको छ। “तर, यदि ‘लुकेका’ सार्वजनिक ऋण स्रोतहरू जोड्दा, यो रकम लगभग 17 बिलियन अमेरिकी डलरमा पुग्छ, जुन लाओसको GDP को 88.9 प्रतिशत बराबर हो,” भन्छन् AidData का कार्यकारी निर्देशक ब्राडली पार्क्स। “लाओससँग चीनको ऋण एक्सपोजरमा सबैभन्दा बढी कुनै देश छैन।”

यो लाओसलाई चीनको शोषणकारी ऋण नीतिहरूप्रति असुरक्षित बनाउँछ। “मलाई लाग्छ लाओस चीनको आर्थिक योजनाहरूको शिकार भएको छ, चाहे त्यो ट्रेन जडान होस् या जलविद्युत् उत्पादन,” भन्छिन् वाशिङटनको Centre for Strategic and International Studies (CSIS) की साथी एरिन मर्फी।

चीनले BRI लाई आपसी लाभकारी र लाओसमा सामाजिक र आर्थिक विकास ल्याउने दावी गरेको छ। तर, चिनियाँ प्रायोजित परियोजनाहरूले अपेक्षित लाभ दिन असफल भएका छन्। BRI परियोजनाहरूको प्रमुख हिस्सा ऊर्जा र यातायात पूर्वाधार विकाससँग सम्बन्धित छन्।

चीन-लाओस रेलवे लाइनजस्ता BRI परियोजनाहरूले “सफेद हात्ती” बनेका छन् र 2023 मा लाओसको मुद्रा मूल्य 30 प्रतिशतले घटेको छ र महङ्गीले उच्च वृद्धि देखाएको छ, भन्छन् वाशिङटनका नेशनल वार कलेजका प्रोफेसर जाकरी अबूजा। “ऋण आफैमा खराब होइन यदि यो उत्पादनशील प्रयोगमा जान्छ, तर लाओसको ऋण त्यसरीको छैन।”

चीनले BRI द्वारा लाओसमा खनिजहरूमा पहुँच प्राप्त गरेको छ, तर लाओसले अपेक्षित लाभ प्राप्त गरेको छैन। Covid-19 महामारीले अर्थतन्त्रलाई पहिले नै नोक्सान पुर्याएको छ। ऋण फिर्ता गर्नुपर्ने अवस्था भएकाले स्थिति अझ खराब हुने सम्भावना छ। “धेरै मानिसहरूले ऋणको परिमाण जान्दैनन्, न त उनीहरूले चिनियाँहरूको प्रभावलाई आफ्नो जीवनमा प्रत्यक्ष रूपमा जोड्न सक्छन्,” एक लाओस नागरिकले भनेका छन्, जसले सुरक्षा कारणले नाम नखोल्ने अनुरोध गरेका छन्।