यमपञ्चकको अन्तिम र मुख्य दिन आज देशभर भाइटीका पर्व श्रद्धा, आस्था र उल्लासका साथ मनाइँदैछ। कात्तिक शुक्ल द्वितीयाका दिन दिदीबहिनीले दाजुभाइलाई दीर्घायु, आरोग्य र ऐश्वर्यको कामना गर्दै पञ्चरङ्गी वा सप्तरङ्गी टीका लगाइदिने परम्परा यस वर्ष पनि यथावत् रहेको छ।

नेपाल पञ्चाङ्ग निर्णायक विकास समितिका अनुसार, तिथि वृद्धि भएकाले यो वर्ष भाइटीका तिहारको छैटौँ दिन परेको हो। समितिका अध्यक्ष प्रा. शम्भुप्रसाद ढकालका अनुसार आज बिहान ११ः३९ बजेको अभिजित् मुहूर्तलाई शुभ साइत मानिएको छ। उनका अनुसार यस वर्ष दिदीबहिनी पूर्वतर्फ र दाजुभाइ पश्चिम फर्कनु शुभ मानिन्छ, जसले तुला राशिमा रहेका चन्द्रमालाई सम्मुख पार्छ शुभ कर्मका लागि चन्द्रमा दाहिने वा अगाडि पार्नुपर्ने शास्त्रीय परम्परा अनुसार।

धर्मशास्त्रविद् प्रा. डा. देवमणि भट्टराईले बताउनुहुन्छ कि दिदीबहिनीले दाजुभाइलाई टीका र फूलमाला लगाएर पूजा गर्दा अखण्ड सौभाग्य, आरोग्य र ऐश्वर्य प्राप्त हुने विश्वास छ। शास्त्रीय रूपमा टीकाको रंग रातो, सेतो, पहेंलो, हरियो र निलो गरी पाँच वटा हुने उल्लेख छ—यद्यपि पछिल्ला वर्षमा ‘सप्तरङ्गी टीका’ को प्रचार बढेको पाइन्छ।

टीकापछि दिदीबहिनीले दाजुभाइलाई ओखर, कटुस, मसला, सेलरोटी जस्ता खानेकुरा दिने परम्परा छ भने दाजुभाइले पनि गच्छेअनुसार दक्षिणा, कपडा वा अन्य सौगात दिएर सम्मान प्रकट गर्छन्। राज्य सञ्चालक र उच्च पदाधिकारीहरूले भने परम्परागत रूपमा साइतमै टीका लगाउने प्रचलन कायम राख्ने समितिले जनाएको छ।

दिदीबहिनी वा दाजुभाइ नहुनेका लागि आजैका दिन राजधानीको रानीपोखरीस्थित बालगोपालेश्वर मन्दिर खुलाइन्छ। वर्षमा एकपटकमात्र खुल्ने यो मन्दिरमा हजारौं भक्तजन दिदीबहिनी–दाजुभाइको नातोको प्रतीकस्वरूप टीका लगाउन पुग्ने गर्छन्। २०३५ सालअघि पोखरीमा हामफालेर प्रवेश गर्ने समस्या भएपछि केही समय यो परम्परा रोकिएको थियो। त्यस अवधिमा जयबागेश्वरीको खञ्जनेश्वर महादेव मन्दिर वैकल्पिक स्थल बनेको थियो, जहाँ अझै पनि टीकाको दिन भक्तजनको भीड लाग्ने गर्छ।

नेवार समुदायले भने भाइटीकालाई “किजापूजा” का रूपमा मनाउँछन्। भक्तपुरका केही नेवार परिवारले यस वर्ष बुधबार नै किजापूजा सम्पन्न गरेका छन्, जुन भक्तपुरस्थित तलेजु मन्दिरका पुजारीहरूको निर्णयअनुसार गरिएको भक्तपुर नगरपालिका स्रोतले जनाएको छ।

रंग, बत्ती र मायाले उज्यालिएको आजको दिन नेपाली समाजमा पारिवारिक सम्बन्धको गहिरो भावनात्मक अर्थ बोकेको छ—जहाँ दाजुभाइ र दिदीबहिनीबीचको नातो प्रेम, सुरक्षा र आशीर्वादका धागोमा फेरि एकपटक गाँसिन्छ।