चीन, जापान र ताइवानबीच कूटनीतिक तनाव उत्कर्षमा
चीनको बढ्दो आक्रामकताले इन्डो-प्यासिफिक क्षेत्रमा तनाव बढायो; भारतको रणनीतिक वातावरणमा असर
बेइजिङ/टोकियो। एशियाको पूर्वी र दक्षिणपूर्वी क्षेत्रमा चीन, जापान र ताइवान बीचको कूटनीतिक र भू-राजनीतिक तनाव तीव्र रूपमा बढेको छ। विभिन्न स्रोतहरूले यस क्षेत्रमा बढ्दो कूटनीतिक घर्षण (diplomatic friction) लाई उजागर गरेका छन्, जसको असर भारतको रणनीतिक वातावरण (strategic environment) मा समेत पर्ने विश्लेषण गरिएको छ।
जापानसँगको सम्बन्धमा चिसोपन
तनावको मुख्य कारण ताइवानको सार्वभौमसत्ता लाई लिएर जापानले दिएको अभिव्यक्तिका कारण भएको छ। चीनको सरकारी सञ्चार माध्यम (state media) ले ताइवान विवाद मा जापानी प्रधानमन्त्रीको अडानलाई लिएर कडा आलोचना (blast) गरेको छ। यसको प्रतिक्रिया स्वरूप, चीनको बढ्दो आक्रामकता लाई मध्यनजर गर्दै जापान र दक्षिण कोरियाले सम्भावित सैन्य सम्झौता (military pact) बारे विचार गरिरहेको खबर छ। यसले शीतयुद्ध पछिको यस क्षेत्रको सुरक्षा व्यवस्थामा ठूलो बदलाव ल्याउन सक्ने देखिएको छ।
ताइवानमाथि 'जबरजस्ती कूटनीति' को आरोप
यसैबीच, ताइवानले चीनमाथि जबरजस्ती कूटनीति (coercion) को प्रयोग गरेको आरोप लगाएको छ। ताइपेई (Taipei) मा फिजीका दूतले भ्रमण गरेपछि चीनले फिजीलाई दबाब दिएको भन्दै ताइवानले यस्तो आरोप लगाएको हो।
विश्लेषकहरूका अनुसार, चीनको आर्थिक कूटनीति (economic diplomacy) ले अहिले सहायता (aid) र राजनीतिक जबरजस्ती (political coercion) बीचको एउटा पातलो रेखा (fine line) मा काम गरिरहेको छ। यसले साना राष्ट्रहरूलाई आर्थिक लाभको प्रलोभन देखाएर उनीहरूको कूटनीतिक अडानमा प्रभाव पार्न खोजेको देखिन्छ।
यस बहुआयामिक तनावले भारतको रणनीतिक वातावरण (India’s strategic environment) मा समेत गम्भीर असर पार्ने देखिएको छ, किनकि बेइजिङको पूर्वी एशिया र दक्षिण चीन सागरमा बढ्दो गतिविधिले हिन्द-प्रशान्त (Indo-Pacific) क्षेत्रको समग्र स्थिरतालाई खतरामा पारेको छ।
