काठमाडौँ - स्वास्थ्य मन्त्रालयले परिवार व्यवस्थापन सेवामा नयाँ साझेदारी ढाँचामा सेवाप्रदान गर्न थालेको छ। बृहत् महिला स्वास्थ्य शिविर र घरदैलो सेवा जस्ता पहलमार्फत सेवा प्रभावकारी बनाइरहेका स्वास्थ्य र जनसङ्ख्या मन्त्रालयका अधिकारीहरूले नयाँ उपायहरू अवलम्बन गरेका छन्।

परिवार व्यवस्थापन सेवामा सरकार र विभिन्न साझेदारी संस्थाहरूको सहकार्यमा विशेष ध्यान दिइएको छ। स्वास्थ्य मन्त्रालयका निर्देशक डा. विवेककुमार लालका अनुसार, बन्ध्याकरण शिविरहरू संचालन गरेर सेवा अधिकतम स्थानमा पुर्याउने प्रयास भइरहेको छ। यी शिविरहरूले महिला र पुरुष दुवैलाई परिवार नियोजनको सुविधा प्रदान गर्नका लागि सफलता देखाएका छन्।

तर, रिपोर्टले देखाउँछ कि महिला बन्ध्याकरणको सेवा पुरुषभन्दा २५ गुणा बढी माग भएको छ। महिलामा रुचि बढेको भए पनि पुरुषहरूको सहभागिता न्यून रहँदै आएको छ। २०२४ मा नेपालका विभिन्न जिल्लाहरूमा चलाइएको बन्ध्याकरण शिविरमा महिला बन्ध्याकरणको संख्या ९,८५५ र पुरुष बन्ध्याकरण ३८७ मात्र रहेको छ।

नेपालमा परिवार नियोजनको सेवा प्रयोगको दर ५३ प्रतिशत पुगेको छ भने ४२.८ प्रतिशत महिलाले आधुनिक परिवार नियोजनका उपायहरूको उपयोग गरेका छन्। यद्यपि, २३.७ प्रतिशत महिलाले अझै पनि यो सेवा प्राप्त गर्न सकेका छैनन्। नेपालमा किशोरीहरूको विवाहको दर १८ वर्ष भन्दा कम उमेरमा भएको पाइन्छ जसले परिवार नियोजनको सेवामा पहुँच पुर्याउन थप चुनौती पुर्याएको छ।

स्वास्थ्य मन्त्रालयका प्रवक्ता डा. प्रकाश बुडाथोकीले भने, "सुरक्षित गर्भपतन सेवामा विस्तार र यौन तथा प्रजनन स्वास्थ्यको चेतना बढाउन अझै धेरै काम गर्नु पर्नेछ।" नेपालमा परिवार नियोजनका साधनमा पहुँच पुर्याउने, किशोरीको विवाह दर घटाउने र असुरक्षित गर्भपतनको समस्या समाधान गर्न सरकारी सहकार्य र समुदायको साथको आवश्यकता रहेको कुरा पनि उनले भने।

यो नयाँ मोडालिटीको उद्देश्य, विशेष गरी महिला स्वास्थ्यका लागि, परिवार व्यवस्थापन सेवामा पहुँच बढाउने र प्रभावकारिता सुनिश्चित गर्ने हो। यद्यपि, अझै धेरै महिलाहरू र पुरुषहरूलाई यो सेवामा सहभागी गराउन थप प्रयासहरू गर्नुपर्ने देखिन्छ।