काठमाडौं – नेपालमा अमेरिकाको प्रमुख सहयोग कार्यक्रम मिलेनियम च्यालेन्ज कर्पोरेशन (एमसीसी) हाललाई स्थगित गरिएको छ। अर्थ मन्त्रालयका प्रवक्ता बीबीसीसँगको कुराकानीमा मन्त्रालयले एमसीसी स्थगित गर्ने निर्णय लिएको जानकारी दिएका छन्।

अर्थ मन्त्रालयका सहसचिव श्यामप्रसाद भण्डारीका अनुसार एमसीसीले मन्त्रालयका अधिकारीहरूलाई इमेलमार्फत आफ्ना कार्यक्रम स्थगित गरिएको जानकारी दिएको थियो। यससँगै नेपालमा एमसीसी कार्यान्वयनमा अन्योल बढेको छ।

ट्रम्प प्रशासनको नीतिको असर?
अमेरिकी राष्ट्रपति डोनल्ड ट्रम्पको प्रशासनले खर्च कटौती गर्ने नीति लिँदै अमेरिकाको अन्तर्राष्ट्रिय सहयोग नियोग (USAID) का कार्यक्रमहरू बन्द गरिसकेको थियो। यसको प्रभाव नेपालमा एमसीसीमा पनि परेको अनुमान गरिएको छ। यद्यपि, यसअघि एमसीसी स्थगित हुनेबारे स्पष्ट रूपमा केही भनिएको थिएन।

एमसीसी अन्तर्गतको पूर्वाधार आयोजना
नेपालमा एमसीसी अनुदानअन्तर्गत विद्युत् प्रसारण लाइन, सबस्टेशन निर्माण र सडक स्तरोन्नतिको काम भइरहेको थियो। यो परियोजनाअन्तर्गत अमेरिकाले ५०० मिलियन डलर अनुदान प्रदान गरेको थियो भने नेपाल सरकारले १९७ मिलियन डलर लगानी गरेको थियो।

यो परियोजना अन्तर्गत ३०० किलोमिटर विद्युत् प्रसारण लाइन, सबस्टेशन निर्माण तथा ७७ किलोमिटर सडक स्तरोन्नति र मर्मतको लक्ष्य राखिएको थियो। तर, हालसम्म यस आर्थिक वर्षमा ०.५ प्रतिशत मात्र बजेट खर्च भएको तथ्य सार्वजनिक भइसकेको छ।

नेपालमा लामो विवादपछि पारित सम्झौता
नेपाल सरकारले सन् २०१७ (२०७४ साल) मै एमसीसी सम्झौतामा हस्ताक्षर गरे पनि यो निकै विवादित रह्यो। विशेषगरी, वामपन्थी दलहरूले यसलाई अमेरिकाको इन्डो-प्यासिफिक रणनीतिको भाग भएको भन्दै विरोध गरे।

तर, सन् २०२२ (२०७८ साल) को फागुन १५ गते १२ बुँदे व्याख्यात्मक घोषणासहित प्रतिनिधिसभाले एमसीसी सम्झौता अनुमोदन गर्यो। त्यसपछि डेढ वर्षअघि मात्र यसको कार्यान्वयन सुरु गरिएको थियो।

नेपालमा चीन–अमेरिका द्वन्द्वको पृष्ठभूमि
नेपाल र अमेरिकाबीचको एमसीसी सम्झौता राजनीतिक खिचातानीको केन्द्रमा रहँदै आएको छ। चीनले यसलाई ‘वाशिङ्टनले काठमाडौंलाई जबरजस्ती लादेको सम्झौता’ भनेको थियो।

सन् २०२२ मा शेरबहादुर देउवा नेतृत्वको सरकारले एमसीसीलाई संसदबाट अनुमोदन गराएपछि नेपालमा चीनको प्रभाव कम गर्नु अमेरिकाको प्रमुख रणनीतिक प्राथमिकता बनेको थियो।

तर अहिले ट्रम्प प्रशासनको सहायता कटौतीको नीति र एमसीसीको स्थगनबीच सम्बन्ध के छ भन्ने स्पष्ट हुन बाँकी छ। नेपालको राजनीतिक वृत्तमा भने एमसीसीको भविष्यबारे अन्योल बढ्दो छ।

नेपाल र अमेरिकाबीचको एमसीसी सम्झौता