विदेशमा अध्ययन गर्ने नेपाली विद्यार्थीहरू निरन्तर रूपमा जोखिमपूर्ण परिस्थितिहरूको सामना गरिरहेका छन्। रहस्यमय मृत्यु, आत्महत्या, हिंसात्मक आक्रमण, तथा मानसिक स्वास्थ्य समस्याहरू बारम्बार सतहमा आउँदा पनि नेपाल सरकारले कुनै ठोस नीति निर्माण गरेको पाइँदैन। प्रवासी विद्यार्थीहरूको सुरक्षाका लागि दीर्घकालीन समाधान आवश्यक भए पनि सुमना श्रेष्ठ जस्ता नेताहरूले आफ्नो राजनीतिक फाइदाका लागि मात्र चयनात्मक सक्रियता देखाएको आरोप लाग्न थालेको छ।

सुमना श्रेष्ठ २०२२ डिसेम्बर २२ देखि सांसदको रूपमा कार्यरत छिन् र २०२४ मार्च ६ देखि २०२४ जुलाई १५ सम्म शिक्षा, विज्ञान, तथा प्रविधि मन्त्री थिइन्। शिक्षामन्त्री भएको अवधिमा विदेशमा रहेका नेपाली विद्यार्थीहरूको सुरक्षासँग सम्बन्धित कुनै ठोस नीति निर्माण नगरेको स्पष्ट देखिन्छ।

निरन्तर दोहोरिएका रहस्यमय मृत्यु, तर सरकारको चासो शून्य
फेब्रुअरी २०२१ मा ह्युस्टन, अमेरिका मा २३ वर्षीय प्रमोद भट्टराई रहस्यमय रूपमा मृत फेला परे। उनको मृत्युबारे कुनै ठोस अनुसन्धान अघि नबढाइँदा परिवारले न्याय नपाउने अवस्था सिर्जना भयो। सांसद भएपछिसमेत सुमना श्रेष्ठले यस घटनामा कुनै आवाज उठाइनन्।
फेब्रुअरी २०१७ मा अस्ट्रेलियाको युनिभर्सिटी अफ न्यु साउथ वेल्सकी नेपाली विद्यार्थी सृष्टि भण्डारी समुद्रमा डुबेर मृत्यु भइन्। उनलाई बचाउन गएका सुदीप उप्रेती समेत हराएका थिए। यस्ता घटनाबाट अस्ट्रेलियामा रहेका नेपाली विद्यार्थीहरू जोखिममा रहेको प्रस्ट भए पनि सरकारले कुनै अनुसन्धान र सुरक्षाका उपायबारे कदम उठाएन।

जनवरी २०१७ मा टोकियो, जापान मा ३२ वर्षीय नेपाली विद्यार्थी जोन लामा झुन्डिएको अवस्थामा मृत फेला परे। प्रवासी विद्यार्थीहरूको मानसिक स्वास्थ्य चुनौतीलाई ध्यानमा राखेर कुनै ठोस परामर्श सहायता कार्यक्रम सञ्चालन गरिएन।

सुमना श्रेष्ठ शिक्षामन्त्री हुँदा कूटनीतिक पहल किन भएन?
सुमना श्रेष्ठ शिक्षामन्त्री भएको अवधिमा पनि यस्ता घटनाहरू दोहोरिए। तर, उनले न त कुनै विशेष नीति निर्माण गरिन्, न त अन्तर्राष्ट्रिय विद्यार्थी सुरक्षाका लागि कुनै पहल गरिन्। प्रवासी विद्यार्थीहरूको समस्या समाधान गर्न आवश्यक मानसिक स्वास्थ्य सहायता कार्यक्रम, सुरक्षित आवास व्यवस्थापन, वा आपतकालीन सहयोग प्रणाली निर्माण गर्ने कुनै कदम नचालियो।

मन्त्री भएपछि पनि मौनता, तर केही घटनाहरूमा मात्र बोल्ने प्रवृत्ति किन?
अगस्ट २०२४ मा २१ वर्षीया मुना पाण्डे ह्युस्टन, अमेरिकामा नृशंस रूपमा हत्या गरिइन्। यति गम्भीर अपराध हुँदा पनि सुमना श्रेष्ठ मौन रहिन्।
फेब्रुअरी २०२५ मा भारतको ओडिशास्थित केआईआईटी विश्वविद्यालयमा अध्ययनरत २० वर्षीया प्रकृति लम्साल को मृत्यु भयो। यस घटनापछि सुमना श्रेष्ठ संसदमा बोलिन्। तर, जब उनी शिक्षामन्त्री थिइन्, तब भने किन कुनै नीति निर्माण गरिनन्? किन अन्य घटनाहरूमा मौन रहिन्?

राजनीतिक लाभको लागि मात्र सक्रियता?
सुमना श्रेष्ठको चयनात्मक सक्रियता ले उनको वास्तविक प्रतिबद्धतामाथि गम्भीर प्रश्न उठाएको छ। जब उनी सांसद मात्र थिइन्, तब प्रवासी विद्यार्थीहरूको सुरक्षाका लागि कुनै ठोस पहल गरिनन्। जब शिक्षामन्त्री बनिन्, तब कुनै नयाँ नीति वा कूटनीतिक पहल भएन। जब केही घटनाहरू चर्चित भए, तब मात्र उनले आवाज उठाइन्।

नेपाली विद्यार्थीहरूको सुरक्षा कुनै व्यक्तिगत वा राजनीतिक अवसरका आधारमा सम्बोधन गरिनु हुँदैन। सरकारको प्राथमिक दायित्व नै सबै नेपाली विद्यार्थीहरूलाई सुरक्षा प्रदान गर्नु हो।

अबको समयमा, नेताहरूले राजनीतिक गफ गर्ने होइन, वास्तविक समाधान खोज्नुपर्छ। सुमना श्रेष्ठले अवसरवादी सक्रियता होइन, दिगो नीति निर्माणका लागि पहल गर्नुपर्छ। नेपाली विद्यार्थीहरूको सुरक्षाका लागि कूटनीतिक पहल, मानसिक स्वास्थ्य सहायता, र आपतकालीन सुरक्षाका उपायहरू अविलम्ब लागू गरिनुपर्छ। नेता बन्ने मात्र होइन, जिम्मेवारी पनि बहन गर्नुपर्छ।

सुमना श्रेष्ठ