नेदरल्यान्ड्समा फेब्रुअरी १ मा सम्पन्न ५४औं इन्टरनेशनल फिल्म फेस्टिभल रोत्तेरडाम (IFFR) मा प्रदर्शन गरिएको अंग्रेजी भाषाको फिल्म ‘फोर रिभर्स एण्ड सिक्स रेन्जेस’ ले चीनलाई असहज बनाएको छ। तिब्बती प्रतिरोध समूह ‘चुशी ग्याङ्द्रुक’ को कथा बोल्ने यो चलचित्र १९५८ मा चीनको तिब्बत कब्जा विरुद्ध भएको संघर्षको ऐतिहासिक दस्तावेज हो।

यो फिल्म ‘फ्लाइट एट द कक्कूज बेहेस्ट’ पुस्तकमा आधारित छ, जसले गोनपो ताशी नेतृत्वको तिब्बती लडाकुहरूको वीरता देखाउँछ। सन् १९५० को दशकमा चीनको पिपुल्स लिबरेशन आर्मी (PLA) ले तिब्बत कब्जा गर्ने क्रममा भिक्षुहरूको हत्या तथा विरोधी आवाजहरू दबाउने नीति लिएको थियो। यही बेलामा गोनपो ताशीको नेतृत्वमा तिब्बती लडाकुहरूले चीनको हमलासँग लड्न थालेका थिए।

यस चलचित्रको प्रदर्शनले ठूलो संख्यामा दर्शक आकर्षित गरेपछि चीनको चिन्ता बढेको देखिन्छ। चीनको सरकारी सञ्चार संस्था CGTN ले यसलाई “विभाजनकारी” बताउँदै खण्डन गर्ने प्रयास गर्यो। तर, यसको प्रचारविरोधी रणनीति कमजोर साबित भयो, किनभने यो फिल्मले चीनको तिब्बत कब्जाको यथार्थ झल्काएको छ।

यसैबीच, ब्रिटिश टेलिभिजन च्यानल ITV को ‘इन्साइड चाइना: द ब्याटल फर तिब्बत’ नामक वृत्तचित्र पनि चीनका लागि समस्याको कारण बनेको छ। उक्त वृत्तचित्रले सात मिलियनभन्दा बढी तिब्बतीहरू कसरी चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टी (CCP) को दमनकारी नीति अन्तर्गत बाँचेका छन् भन्ने देखाउँछ।

डकुमेन्ट्रीमा तिब्बती बालबालिकाहरूलाई राज्य-नियन्त्रित बोर्डिङ स्कुलहरूमा जबरजस्ती राखी उनीहरूको धार्मिक, सांस्कृतिक र भाषिक पहिचान मेटाउने प्रयास भइरहेको खुलासा गरिएको छ। तिब्बती भाषा तथा धार्मिक शिक्षा हटाएर म्यान्डरिन मात्र पढाइने नीतिले उनीहरूलाई चिनियाँ संस्कृतिमा विलय गराउने योजना देखिन्छ। पार्टी र राज्यप्रति ‘निष्ठा’ कायम राख्न दबाब दिइन्छ, र स्कुल प्रशासनको कडा अनुशासनका नाममा दुरुपयोग भइरहेको खुलासा भएको छ।

बिजिंगले यी आरोपहरूलाई “पूर्वाग्रहपूर्ण” बताउँदै खण्डन गरे पनि तिब्बतीहरू दशकौं देखि चिनियाँ शासन अन्तर्गत हिंसात्मक दमन सहन बाध्य छन् भन्ने तथ्य बदलिएको छैन। चीनले तिब्बतलाई आफ्नो ‘संप्रभुता’ अन्तर्गत राख्न सदियौंदेखि दावी गर्दै आए पनि १९५० को दशकमा किन तिब्बतमा बल प्रयोग गरेर कब्जा गर्नुपर्‍यो भन्ने प्रश्नको स्पष्ट उत्तर उसले आजसम्म दिन सकेको छैन।

अहिले पनि तिब्बतमा मानवअधिकार उल्लंघन तथा धार्मिक स्वतन्त्रता माथिको प्रतिबन्धलाई लिएर अन्तर्राष्ट्रिय समुदायले आवाज उठाइरहेका छन्। तर, चीनको सत्तावादी प्रशासनका लागि यी आरोप अस्वीकार गर्नु नै प्राथमिकता हो। यदि उसले यी कुराहरू स्वीकार गर्यो भने, तिब्बतमाथि उसको शासनको वैधता नै संकटमा पर्न सक्छ। यही कारणले चीन लामो समयदेखि दलाई लामाविरुद्ध प्रचारबाजी गर्दै आएको छ।

यसै सन्दर्भमा, चीनले १९६० को दशकमा बनेको ‘सर्फ्स’ नामक फिल्मको IFFR मा प्रदर्शन गरायो। यो फिल्म ‘फोर रिभर्स एण्ड सिक्स रेन्जेस’ लाई खण्डन गर्ने उद्देश्यले प्रस्तुत गरिएको देखिन्छ। तर, चीनको आशा विपरित ‘सर्फ्स’ फिल्मले अपेक्षाकृत दर्शक संख्या तान्न सकेन।

चिनियाँ समर्थन प्राप्त ‘सर्फ्स’ फिल्मको प्रदर्शनमा दर्शकको अभाव देखिनु भनेको तिब्बतबारे चीनको आधिकारिक कथानकमा अन्तर्राष्ट्रिय समुदायको चासो घट्दै गएको संकेत हो। विपरित, निर्वासित तिब्बती समुदायद्वारा समर्थित ‘फोर रिभर्स एण्ड सिक्स रेन्जेस’ ले IFFR मा व्यापक दर्शक आकर्षित गर्दै १९५० को दशकमा चीनको हिंसात्मक तिब्बत कब्जाबारे विश्वव्यापी ध्यानाकर्षण गराएको छ।