ग्रेटर नेपालका नागरिक योगी आदित्यनाथको तस्बिरले किन मच्चायो राजनीतिक भूचालो?
आइतबार काठमाडौंमा पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाहको स्वागत समारोहका क्रममा भारतीय उत्तर प्रदेशका मुख्यमन्त्री योगी आदित्यनाथको तस्बिर देखिएपछि नेपालमा राजनीतिक बहस चुलिएको छ। राजसंस्थाको पुनर्बहालीको पक्षमा निकालिएको प्रदर्शनमा आदित्यनाथको तस्बिर राख्नुका कारणबारे विभिन्न कोणबाट चर्चा हुन थालेको छ।
प्रदर्शनमा सहभागी केही समूहहरूले आदित्यनाथलाई ग्रेटर नेपालका सन्तानको रूपमा चित्रित गरेका छन् भने उनका आलोचकहरूले भारतीय राजनीतिज्ञको तस्बिर प्रदर्शन गर्नु आपत्तिजनक रहेको बताएका छन्।
योगी आदित्यनाथको नेपालसँग सम्बन्ध
योगी आदित्यनाथ उत्तर भारतमा रहेका गोरखनाथ सम्प्रदायका प्रमुख हुन्। नेपालका राजसंस्थासँग गोरखनाथ मठको ऐतिहासिक सम्बन्ध रहेको छ। नेपालका राजाहरू, विशेषगरी राजा वीरेन्द्र र ज्ञानेन्द्र शाह, गोरखनाथ सम्प्रदायका अनुयायी थिए।
नेपालका पूर्वराजाहरू माघे संक्रान्तिको अवसरमा गोरखनाथ मठको विशेष पूजा गर्ने गर्थे। गोरखनाथ मठका महन्तहरूसँग नेपालका राजाहरूको गहिरो सम्बन्ध रहेको इतिहासमा पाइन्छ। योगी आदित्यनाथ स्वयंले पनि नेपालप्रति गहिरो सम्मान रहेको बताएका छन्।
राजा र योगी आदित्यनाथबीचको सम्बन्ध
नेपालका राजसंस्था र गोरखनाथ सम्प्रदायबीचको सम्बन्ध लामो समयदेखि रहिआएको छ। राजा वीरेन्द्रकै पालादेखि नेपालका राजाहरू गोरखनाथ मठसँग विशेष रुपमा संलग्न रहँदै आएका थिए।
२०१८ मा पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाहले लखनउ भ्रमणका क्रममा योगी आदित्यनाथसँग भेट गरेका थिए। यस भेटलाई केही विश्लेषकहरूले धार्मिक सम्बन्ध पुनःस्थापना गर्ने प्रयासको रूपमा व्याख्या गरेका थिए।
गोरखनाथ सम्प्रदायका अनुयायीहरू योगी आदित्यनाथलाई हिन्दू धर्मको संरक्षक मान्छन्। नेपालका केही समूहहरूले उनलाई हिन्दू राष्ट्रको हिमायतीका रूपमा हेर्ने गरेका छन्।
नेपालप्रति आदित्यनाथको अभिव्यक्ति
योगी आदित्यनाथले नेपाललाई हिन्दू राष्ट्रका रूपमा पुनःस्थापित गर्नुपर्ने विचार पटक–पटक सार्वजनिक रूपमा व्यक्त गरेका छन्।
२०१५ मा उनले नेपालका तत्कालीन प्रधानमन्त्रीलाई पत्र लेख्दै नेपाललाई पुनः हिन्दू राष्ट्र घोषणा गर्न आग्रह गरेका थिए।
२०१८ मा जनकपुरको विवाह पंचमी महोत्सवमा सहभागी भएर उनले नेपाल र भारतबीचको धार्मिक सम्बन्धको चर्चा गरेका थिए।
उनको एउटा चर्चित लेखमा उनले नेपाललाई धर्मनिरपेक्ष राष्ट्र बनाउने निर्णयलाई "कालो दिन" भनेका थिए। उनका अनुसार, नेपाललाई धर्मनिरपेक्ष राष्ट्र बनाउने निर्णय विदेशी शक्तिहरूको प्रभावमा गरिएको थियो।
योगी आदित्यनाथको तस्बिर प्रदर्शन गर्नुपर्ने कि नपर्ने?
राजसंस्थाका समर्थकहरूले आदित्यनाथको तस्बिर प्रदर्शन गर्नु उचित रहेको बताएका छन्। उनीहरूको भनाइमा, नेपाल र गोरखनाथ सम्प्रदायबीचको ऐतिहासिक सम्बन्धलाई हेर्दा आदित्यनाथको स्थान नेपालका राजसंस्थासँग नजिक रहेको देखिन्छ।
तर, आलोचकहरूले भने भारतका मुख्यमन्त्रीको तस्बिर प्रदर्शन गर्नु आपत्तिजनक रहेको बताएका छन्। उनीहरूका अनुसार, नेपाली राजनीतिमा भारतीय नेताको प्रयोग गर्नु असंवैधानिक हुनसक्छ।
विश्लेषकहरूका अनुसार, यो विवादले नेपालमा राष्ट्रवाद र विदेशी प्रभावबारे पुनः बहस गराएको छ।
ज्ञानेन्द्र शाही र विष्णु रिमालबीच सामाजिक सञ्जालमा आरोप-प्रत्यारोप
ज्ञानेन्द्र शाहीले सोमबार बिहान आफ्नो फेसबुक स्ट्याटस पोस्ट गर्दै लेखे:
"हिजो राजाको स्वागतमा भारतका मुख्यमन्त्री योगी आदित्यनाथको फोटो स्वयम् प्रधानमन्त्री केपी ओली ज्युको निर्देशनमा, प्रधानमन्त्री ज्युका प्रमुख राजनीतिक सल्लाहकार विष्णु रिमालले राख्न लगाएको पाइयो। नेपाली राष्ट्रिय झन्डा सहितको स्वागत कार्यक्रमलाई असर पार्नको लागि यस्ता कुकर्म गर्न थालेछन्, छि छि!"
शाहीले प्रधानमन्त्री ओली र उनको सल्लाहकारमाथि विदेशी प्रभावमा पार्टी सञ्चालन गरेको आरोप लगाए।
विष्णु रिमालले तुरुन्तै फेसबुक स्ट्याटस लेख्दै कडा प्रतिवाद गरे। उनले लेखे:
"कॉक्रा चोरहरू—
कॉक्रा चोर्छन्, खान्छन्,
पोल खुल्ने डरमा
हत्तपत्त अर्काको गालामा बीउ टाँसी
कुलेलम ठोक्छन्!
दलालहरू—
पहिले दलाली गर्छन्
दलालीको पोल खुलेपछि
खाल’ जोगाउन त्यस्तै हर्कत गर्छन्!"
यो बहसले नेपाली राजनीतिमा राष्ट्रवाद र विदेशी प्रभावबारे पुनः बहस उठाएको छ। आगामी दिनमा यस घटनाले के असर पार्छ भन्ने कुरा ध्यान दिनुपर्नेछ।
योगी आदित्यनाथ: ग्रेटर नेपालमा जन्मिएका एक नेपाली मूलका नेता?
योगी आदित्यनाथको जन्म ५ जुन १९७२ मा पञ्चुर, उत्तराखण्ड (त्यतिबेला उत्तर प्रदेश) मा भएको थियो। ऐतिहासिक रूपमा, पञ्चुर क्षेत्र नेपालको अधीनमा रहेको भूमि थियो, जुन १८१६ मा ब्रिटिस इस्ट इण्डिया कम्पनीसँग भएको सुगौली सन्धिपछि नेपालले गुमाउनुपर्यो। सुगौली सन्धि अघि गण्डक नदीदेखि पश्चिम कुमाउँ, गढवाल, देहरादुन, र सम्पूर्ण सिक्किमसमेत नेपाल अधीनस्थ भूमिहरू थिए। यदि ग्रेटर नेपाल को ऐतिहासिक सन्दर्भलाई सम्मान गर्ने हो भने, योगी आदित्यनाथ जन्मिएको भूभाग नेपालकै अभिन्न अंश थियो। तसर्थ, ग्रेटर नेपाल को अवधारणा अनुसार उनी नेपाली मूलका हुन् र नेपालको ऐतिहासिक भूभागमा जन्मिएका व्यक्ति भएका कारण, उनलाई नेपाली पहिचानबाट अलग गर्न सकिँदैन।
