जय श्रीराम बैंककमा: जब मोदी र ओली रामको छायामा भेटिए
प्राचीन अयोध्याको आध्यात्मिक र सांस्कृतिक गुञ्जन बोकेको सहरमा दुई प्रधानमन्त्रीबीच पुनः सम्बन्ध सुधारको ऐतिहासिक क्षण बनेको छ। बैंकक सहरमा आयोजित बिमस्टेक शिखर सम्मेलनको अवसर पारेर भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी र नेपाली प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीबीच भएको एक आकस्मिक, तर सांस्कृतिक रूपमा अर्थपूर्ण भेटघाटले विशेष चर्चा पाएको छ।
रामसँग जोडिएको सांस्कृतिक प्रतीक
बैंकक सहर केवल कूटनीतिक आयोजनास्थल मात्र होइन, यसले एउटा सभ्यताको ऐतिहासिक कथा पनि बोक्छ। यहाँको प्राचीन नगर अयुत्थया, भारतको प्राचीन अयोध्याबाट नै नाम लिइएको हो। थाइ राजपरिवारको चाक्री वंशले आफूलाई रामवंशीय मान्दै, आफ्ना राजाहरूलाई १८औँ शताब्दीदेखि नै ‘राम’ नाम दिएर शासन गर्दै आएको छ। थाइल्याण्डको रामायण ‘रामाकियेन’ यहाँको कला, राजनीति र पहिचानको अभिन्न अंग बनेको छ। यसै पृष्ठभूमिमा मोदीले शक्तिशाली सांस्कृतिक सन्देश दिन छनोट गरे।
प्रधानमन्त्री ओली त्यो कोठामा प्रवेश गर्दा प्रधानमन्त्री मोदी "जय श्रीराम" लेखिएको गाढा रातो अङ्गवस्त्र ओढेर बसेका थिए। त्यो अङ्गवस्त्र केवल कपडा मात्र थिएन—त्यो एक शक्तिशाली सांस्कृतिक संकेत थियो, जुन गहिरो धार्मिक भावनाले भरिएको थियो र कूटनीतिक सन्देश बोकिरहेको थियो।
अयोध्या बनाम अयोध्यापुरी : विवादको सन्दर्भ
यस भेटले नेपाल-भारत सम्बन्धमा केही वर्षअघि आएको तनावपूर्ण अवस्थालाई पुनः सम्झाएको छ। प्रधानमन्त्री ओलीले आफ्नो अघिल्लो कार्यकालमा रामको जन्मस्थल भारतको अयोध्या नभई नेपालस्थित चितवनको अयोध्यापुरी भएको दाबी गरेका थिए। यसले दुई देशबीच कूटनीतिक शीतलता ल्याएको थियो। भारतले यसलाई आफ्नो सांस्कृतिक सर्वोच्चतामाथिको चुनौतीको रूपमा लिएको थियो भने नेपालमा यसलाई पुरानो सभ्यताको पुनर्स्थापना र सम्प्रभुताको प्रदर्शनको रूपमा बुझियो।
मोदीले बैंककमा ‘जय श्रीराम’ अंकित अङ्गवस्त्र लगाउनु कुनै धार्मिक श्रद्धाभन्दा माथि थियो—यो भारतको सांस्कृतिक प्रभुत्व पुनःस्थापनाको सूक्ष्म र परिपक्व कूटनीतिक संकेत थियो।
तस्बिरमा बोलेका नजरहरू
भेटअघि सामाजिक सञ्जालमा भाइरल बनेको एउटा तस्वीरले धेरैलाई ध्यानाकर्षित गरायो। क्षेत्रीय कार्यक्रममा मोदीका एकातिर बंगलादेशका अन्तरिम नेता मोहम्मद युनुस र अर्कोतिर केपी ओली बसेका थिए। मोदी र युनुस अगाडि हेरिरहेका थिए, तर ओलीका आँखा मोदीतर्फ गएका थिए। यो तस्वीरको धेरै व्याख्या गरियो—ओलीले भारतको क्षेत्रीय नीति बुझ्ने प्रयास गरेको हो कि, अथवा भारतको प्रभाव स्वीकार गरेको संकेत हो भनेर विश्लेषकहरूले अर्थ लगाए। यसले स्पष्ट रूपमा दक्षिण एसियाली कूटनीतिको एउटा अटल यथार्थ उजागर गर्यो—नेपाल आफ्नै कथ्य बनाउन खोजे पनि भारतको प्रभावले नै यस क्षेत्रको कूटनीतिलाई आकार दिन्छ।
डिजिटल संवाद : शब्द चयनको रणनीति
अप्रिल ४ का दिन मोदीले फेसबुकमा औपचारिक शैलीमा लेखे–
“Had a productive meeting with Prime Minister K P Sharma Oli in Bangkok. India attaches immense priority to relations with Nepal...”
करिब ४० मिनेटपछि ओलीले निकै आत्मीय शैलीमा लेखे–
“मेरा प्रिय मित्र, भारतका प्रधानमन्त्री श्री Narendra Modi जीसँग आज बैंककमा आत्मीय र सौहार्दपूर्ण संवाद भयो...”
ओलीका शब्दहरूले दुई नेताबीचको अन्तरंगता र सम्बन्धमा नयाँ सुरुआतको संकेत गरे। यो डिजिटल संवादले दुई नेताको फरक घरेलु सन्देशबाहेक, साझेदारीको महत्व पनि स्पष्ट पार्यो।
पर्दापछिको भेटको अर्थ
यस भेटको योजना मोदीको आधिकारिक कार्यक्रममै थिएन, जसले यसको महत्व झन् बढाएको छ। अनौपचारिक भेटघाटले कहिलेकाहीँ आधिकारिक भ्रमणभन्दा गहिरो अर्थ बोक्छ। मोदीले यस अनौपचारिक भेटमार्फत सांस्कृतिक रूपमै शक्तिशाली सन्देश दिने उद्देश्य राखेको स्पष्ट थियो। बिमस्टेक सम्मेलनसँग जोडेर गरिएको यस भेटले भारतको सभ्यतागत कूटनीतिको प्रमुखता प्रस्ट पार्यो।
कपडामा गुँडिएको सन्देश
ऊर्जा र भौतिक सहकार्यका विषयहरूमा छलफल भइरहँदा सबैभन्दा बलियो सन्देश मोदीले लगाएको "जय श्रीराम" अंकित रातो अङ्गवस्त्रबाट आयो। यसको सन्देश बहुआयामिक थियो–
-
ओलीका लागि: अयोध्याको भारतीय सांस्कृतिक र राजनीतिक महत्त्वको सम्झना।
-
थाइल्याण्डका लागि: साझा सभ्यतागत पहिचानको प्रतीक।
-
नेपाली जनताका लागि: भारतले सडक र ऊर्जा मात्र होइन, संस्कृतिमार्फत पनि जोड्न खोजेको संकेत।
-
चीनका लागि: नेपालमा बढ्दो चिनियाँ प्रभावमाझ भारतको सांस्कृतिक र धार्मिक उपस्थिति।
निष्कर्ष : रामको प्रतीकसँग जोडिएको भू-राजनीति
रामवंशी राजाहरूको इतिहास बोकेको बैंककमा दुई दक्षिण एसियाली नेता भेटे। ओली इतिहासका सांस्कृतिक दाबीहरू लिएर आए, मोदी आफ्नो कूटनीतिलाई रामका प्रतीकले बेरेर प्रस्तुत भए। संवादको केन्द्र ऊर्जा, सहकार्य थियो, तर परिवेशले देवता, मिथक, राज्य र सभ्यताको कथा भनी नै रह्यो।
यो सामान्य कूटनीति मात्र होइन—यो एउटा 'महाकाव्यात्मक रंगमञ्च' थियो।
