छिमेकी भारतमा चलिरहेको एउटा अनुसन्धानले नेपालमा पनि चिन्ताको लहर ल्याएको छ। कुरा २६/११ को मुम्बईमा भएको भयानक आतंकवादी हमलासँग जोडिएको छ। त्यो हमलाका एक मुख्य योजनाकार मानिएका तहव्वुर हुसेन राणालाई हालै अमेरिकाबाट भारत लगिएको छ र अहिले उनी भारतीय अनुसन्धान एजेन्सी (NIA) को हिरासतमा छन्। उनीसँग निकै गम्भीर विषयमा सोधपुछ भइरहेको छ, र त्यसमध्ये एउटा विषयले हामी नेपालीहरूलाई झस्काएको छ – त्यो हो नेपाली भूमिमा आतंकवादी समूहको गोप्य अखडा वा योजना ('सेटअप') बारेको दाबी।

तहव्वुर राणा को हुन् भन्ने बुझ्न जरुरी छ। उनी ६४ वर्षका पाकिस्तानी मूलका क्यानेडियन नागरिक हुन्, जो पहिला पाकिस्तानी सेनाका डाक्टर पनि थिए। उनलाई अमेरिकामा पाकिस्तानको आतंकवादी समूह लश्कर-ए-तैयबा (LeT) लाई सहयोग गरेको र २००८ को मुम्बई हमलाका लागि जासुसी गर्न सघाएकोमा दोषी ठहराइएको थियो। वर्षौंको कानुनी प्रक्रियापछि उनलाई यसै वर्ष अप्रिल १० मा भारत सुपुर्दगी गरियो, र अहिले उनी दिल्लीमा NIA को निगरानीमा छन्।

नेपालसँग जोडिएको डरलाग्दो कुरा बाहिर आएको चाहिँ राणाका बाल्यकालका साथी र मुम्बई हमलाका लागि ठाउँहरूको पहिचान गर्ने मुख्य व्यक्ति डेभिड कोलम्यान हेडलीबाट हो। हेडली पछि सरकारी साक्षी बनेका थिए। उनले सन् २०१० मै NIA लाई बताएका थिए कि पाकिस्तानको गुप्तचर संस्था ISI र आतंकवादी समूह LeT ले कराँचीमा मात्र होइन, नेपालमा पनि गोप्य रूपमा काम गर्ने एउटा 'सेटअप' बनाएका थिए।

अहिले राणा NIA को हिरासतमा रहेकाले, अन्वेषकहरू यही 'नेपाल सेटअप' बारे थप जान्नका लागि उनीमाथि दबाब दिइरहेका छन्। हेडलीका अनुसार यो नेपाल वाला काम मेजर अब्दुल रहमान हाशिम सैयद (पाशा) ले हेर्थे, जो २६/११ हमलाका मुख्य योजनाकारमध्ये एक र ISI सँग जोडिएका व्यक्ति हुन्।

यो 'नेपाल सेटअप' वास्तवमा के थियो भन्ने कुरा अझै पूरै खुलिसकेको छैन, र NIA ले राणाबाट यही कुरा निकाल्न खोजिरहेको छ। तर हेडलीले पहिले भने अनुसार, यो सेटअपको उद्देश्य नेपालको भूभाग र भारतसँगको खुला सिमानालाई भारतविरुद्ध आतंकवादी गतिविधि गर्न – जस्तै सामान ओसारपसार, योजना बनाउन वा मान्छे भर्ती गर्न – प्रयोग गर्नु हुन सक्थ्यो। मुम्बईमा १६६ जना निर्दोष मानिसहरूको ज्यान लिने र सयौंलाई घाइते बनाउने त्यो क्रूर हमला जस्ता घटनाहरूको तानाबाना बुन्न हाम्रो देशको माटो प्रयोग भएको हुन सक्ने सोच्नु मात्र पनि नेपालको शान्ति र स्वाभिमानका लागि अत्यन्तै चिन्ताजनक र डरलाग्दो कुरा हो।

अनुसन्धानमा संलग्न एक अधिकारीले भनेका छन्, "हामी राणासँग यी सेटअपहरू (नेपाल सहित) र ती व्यक्तिहरूबारे सोधपुछ गर्दैछौं जसकाबारे भारतीय एजेन्सीहरूलाई थाहा छैन।" यसले पनि हेडलीको दाबीलाई कति गम्भीरतापूर्वक लिइएको छ भन्ने देखाउँछ।

यो विषय अहिले बाहिर आउनुको कारण राणाको सुपुर्दगी हो, जसले भारतीय अनुसन्धानकर्ताहरूलाई उनीसँग २६/११ को पूरा षड्यन्त्रबारे सोध्ने पहिलो मौका दिएको छ। उनीहरू हेडलीले पहिले दिएको बयानलाई पुष्टि गर्न र त्यसमा थप जानकारी लिन चाहन्छन्। साथै, मुम्बई नरसंहार गर्ने LeT समूहमाथि ISI र पाकिस्तानी सेनाका अधिकारीहरूको कति प्रभाव र नियन्त्रण थियो भन्ने कुराको जडसम्म पुग्न खोजिरहेका छन्। कराँची र नेपाल दुवैतिरका कथित सेटअपहरूको सञ्चालन, पैसाको लगानी, र संलग्न मानिसहरूबारे बुझ्नु यो अनुसन्धानका लागि निकै महत्त्वपूर्ण छ।

नेपालका लागि यसले के अर्थ राख्छ? यो सोधपुछले हाम्रो देशको सम्भावित जोखिम र विगतमा हाम्रो भूमिको दुरुपयोग भएको हुन सक्ने कुरालाई देखाउँछ, जसमाथि ध्यान दिनैपर्छ। यसले हाम्रो सुरक्षा निकायहरू कति सतर्क रहनुपर्छ भन्ने कुरालाई जोड दिन्छ, ताकि हाम्रो देश सीमापार आतंकवादी योजनाहरूमा प्रयोग नहोस्। राणाले सोधपुछमा सहयोग नगरेको खबर आए पनि, 'नेपाल सेटअप' बारे NIA ले गरिरहेको केरकारले हाम्रो वरिपरिको जटिल र खतरनाक भूराजनीतिक अवस्थालाई प्रस्ट पार्छ। २६/११ का पीडितहरूलाई न्याय दिलाउने प्रयास जारी छ, र यस क्रममा नेपालसँग जोडिएका कुनै पनि तथ्यहरू बाहिर आउनु महत्त्वपूर्ण तर निश्चय नै चिन्ताजनक प्रक्रिया हो।