हावामा उडेको विमानले अमेरिकाको प्रतिष्ठा गिरायो: बोइङको सुरक्षाको कथामा ठूला प्रश्न!
(नयाँ दिल्ली | वासिङ्टन डी.सी.) १२ जुन २०२५ को बिहानै, अहमदाबादबाट लण्डन जाँदै गरेको नियमित अन्तर्राष्ट्रिय उडान केही मिनेटमै भयावह दुर्घटनामा परिणत भयो। एयर इन्डियाको फ्लाइट एआई–१७१, जसमा २४२ यात्रु सवार थिए, टेक अफ गरेलगत्तै दुर्घटनाग्रस्त भयो। २१३ जनाको ज्यान जाने यो घटनाले भारतमा मात्रै शोक होइन, बोइङ कम्पनी र अमेरिकी उड्डयन प्रविधिमा नै विश्वको विश्वास डगमगाउने असर पारेको छ।
२०१४ मा अमेरिका वासिङ्टन राज्यस्थित बोइङको एभरेट कारखानामा निर्मित सो विमान ‘ड्रीमलाइनर’ उपनामले चिनिन्थ्यो— यसको इन्धन क्षमतायुक्त र अत्याधुनिक प्रविधिका कारण। सन् २०११ मा पहिलो व्यावसायिक सेवा सुरु भएयता यस विमानको अहिलेसम्म कुनै पनि घातक दुर्घटना भएको थिएन। तर अब त्यो शुद्ध रेकर्ड भत्किएको छ।
भरोसाको चरा, जुन उड्न सकेन
प्रारम्भिक अनुसन्धान तथा राडार डेटाले देखाउँछ— विमानले पहिलो आरोहणमै ऊचाइ लिँदा संघर्ष गरिरहेको थियो। इन्जिनमा समस्या आएको संकेत दिने आपतकालीन सन्देश प्राप्त भएको छ। प्रत्यक्षदर्शीहरूले विमान असमान रूपमा हल्लिएको र केही क्षणमै जमिनतर्फ चर्को गतिमा खसेको बताएका छन्। दुर्घटनापछि आगोको ठूलो गोलो देखा परेको थियो।
भारतको विमान दुर्घटना अनुसन्धान ब्युरो (AAIB) यस प्रकरणको नेतृत्व गरिरहेको छ, तर अमेरिकी FAA, NTSB र बेलायतको AAIB पनि यसमा संलग्न छन्। ब्ल्याक बक्स (उडान डेटा र आवाज रेकर्डर) पुन: प्राप्त भइसकेको छ र दिल्लीमा विश्लेषण हुँदैछ।
अनुसन्धानकर्ताहरू सम्भावनाहरूको जालमा घोत्लिइरहेका छन्— इन्जिन फेल भयो कि? मेन्टेनेन्स त्रुटिपूर्ण थियो कि? पाइलटका निर्णय पर्याप्त थिएनन्? सबै प्रश्नको जवाफ आउन अझ केही समय लाग्छ।
वाल स्ट्रिटको प्रतिक्रिया: बोइङ पुनः संकटमा
दुर्घटनापछि न्यूयोर्क स्टक एक्सचेन्जमा बोइङको सेयर (BA) झण्डै ८% ले घट्यो। केही घण्टामै अर्बौंको बजार मूल्य गुमायो। विश्लेषकहरूले यो गिरावटलाई वाल स्ट्रिटको ‘तर्कसंगत अविश्वास’ को रूपमा व्याख्या गरेका छन्— विशेषतः ७३७ म्याक्स संकटपछिको पुनः विश्वसनीयता निर्माण हुने क्रममा यस्तो झट्का।
अहिलेसम्म ७८७ मा कुनै डिजाइन दोष प्रमाणित भएको छैन, तर बजार संकेतले बताउँछ कि लगानीकर्ताहरूको विश्वास फेरि चिर्न थालेको छ।
बोइङले आगामी पेरिस एयर शोमा सहभागी नहुने घोषणा गरिसकेको छ। नयाँ प्रमुख कार्यकारी अधिकारी केली ओर्टबर्गलाई पारदर्शिता र जोखिम मूल्यांकनमा पुनः सोचविचार गर्न विश्लेषकहरूले दवाव दिइरहेका छन्।
अमेरिकी भरपर्दोपनमाथि प्रश्न
यो घटनाले मात्र बोइङ होइन, अमेरिकन इन्जिनियरिङ, नियामक संयन्त्र र विश्वसनीयतामाथि नै प्रश्न उठाएको छ।
‘ड्रीमलाइनर’ भनिने यो विमानको दुर्घटना विश्वभरिका सञ्चारमाध्यमहरूमा ‘प्रतीकात्मक असफलता’ को रूपमा व्याख्या भइरहेको छ। दशकौंसम्म अमेरिकी विमानहरूलाई उत्कृष्टताको प्रतीक मानिएको थियो। अब प्रश्न उठिरहेको छ— यी विमानहरू विदेशमा कति मापदण्डमा मेन्टेन छन्? नियामक निकायहरू प्रविधिको तीव्र गतिसँग सँगै चलिरहेका छन् कि छैनन्? र, अमेरिकन उड्डयन उद्योग वास्तवमै सुधारयोग्य छ कि अहंकारले भरिएको?
यो दुर्घटना भारतको भूगोलमा भए पनि यसको राजनीतिक र प्रविधिक विरासत अमेरिकी हो।
आकासमा उठेका विश्वव्यापी हलचलहरू
यसको प्रभाव केवल स्टक बजारमा सीमित छैन। एशिया र युरोपका एयरलाइन्सहरूले आफ्ना ड्रीमलाइनर फ्लीटको पुनरावलोकन गर्न थालेका छन्। नियामक संस्थाहरूले छोटो अवधिका लागि उडान स्थगन वा थप निरीक्षण गर्ने तयारी गरिरहेका छन्। बोइङको आपूर्ति सञ्जाल— जसले ५० भन्दा बढी देशहरू समेट्छ— पनि प्रभावित हुनसक्छ।
अझ महत्वपूर्ण कुरा— यात्रुहरू डराइरहेका छन्। अनलाइन फोरमहरूमा त्रास, टिकट रद्द, प्रश्नहरू— सबै फेरि चर्चामा आएका छन्। जब यस्तो स्तरको विमान एकपटक असफल हुन्छ, तब यात्रुहरूको मनमा ‘सामान्य’ उडानप्रति नै शंका उत्पन्न हुन्छ।
अगाडि के हुन्छ?
आगामी केही सातामा AI-171 को अन्तिम क्षणहरूको तथ्यहरू सार्वजनिक हुनेछन्— अड्कलबाट होइन, तथ्यबाट, ब्ल्याक बक्सबाट र अन्तर्राष्ट्रिय सहकार्यको माध्यमबाट। तर अहिलेलाई यत्ति भन्न सकिन्छ— यो केवल एक दुर्घटना होइन, एक गहिरो परीक्षा बनिसकेको छ।
बोइङको धैर्यता, अमेरिकाको उड्डयन वाचा र विश्व जनताले आकाशमा अझै सुरक्षित उडानमा विश्वास राख्न सक्ने कि नसक्ने— त्यो परीक्षण यहीँबाट सुरु हुन्छ।
अहिलेका लागि बाँकी रहेको छ— एउटा खरानी भएको विमानस्थल, दुई मुलुकको प्रतिष्ठामा लागेको दाग, र एउटा पाठ, जुन अझै खुल्दै छ।
