योगले बनाउँछ रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता ‘अजेय’ — यस्तो छ गुप्त विधि!
अनिल तिवारी
काठमाडौं — आजको व्यस्त जीवनशैली र मानसिक तनावले हाम्रो शरीरको रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता कमजोर बनाउँदैछ। तर प्राकृतिक उपायका रूपमा योगले यस समस्यालाई समाधान गर्ने शक्तिशाली माध्यमको रूपमा उदय गरेको छ। योग, प्राणायाम, ध्यान र योगिक शुद्धिकरण अभ्यासहरूले शरीरको स्व-उपचार प्रणालीलाई सशक्त बनाएर रोगसँग जुध्ने क्षमतामा वृद्धि गर्न महत्वपूर्ण भूमिका खेलिरहेको छ।
मानव शरीरमा स्वाभाविक रूपमा रोगसँग लड्ने प्रतिरक्षा प्रणाली हुन्छ, जसले ब्याक्टेरिया, भाइरस र तनावजस्ता नकारात्मक प्रभावहरूबाट रक्षा गर्छ। तर अस्वस्थ जीवनशैली, मानसिक तनाव र अव्यवस्थित खानपानले यस प्रणालीलाई कमजोर पार्छ। योगाभ्यासले तनाव कम गर्दै शरीरलाई रोगसँग सामना गर्न तयार बनाउँछ। विशेषगरी नाडी शोधन प्राणायाम (अनुलोम-विलोम) जस्ता सरल तर प्रभावकारी अभ्यासहरूले ऊर्जा नाडिहरू सफा गरी मानसिक शान्ति प्रदान गर्छन्।
हार्वर्ड मेडिकल स्कूलको "Guide to Yoga" अनुसार, नियमित योग अभ्यासले मांसपेशी, हड्डी, निद्रा, तनाव व्यवस्थापन, लचिलोपन, मानसिक स्वास्थ्य र प्रतिरक्षा प्रणालीमा सुधार ल्याउने वैज्ञानिक रूपमा प्रमाणित छ। साथै षट्क्रिया नामक योगिक शुद्धिकरण क्रियाहरू—जसमा नेति, धौति, बस्ती, कपालभाति, नौली र त्राटक समावेश छन्—ले शरीरलाई भित्रबाट शुद्ध बनाउँछन् र आन्तरिक सजगता बढाउँछन्।
ध्यान अभ्यासले मानसिक शान्ति प्रदान गर्दै रक्तचाप सन्तुलन, अनिद्रा, डिप्रेशन र चिन्तामा सुधार ल्याउँछ। यसले स्मरणशक्ति र मानसिक शक्ति वृद्धि गरी समग्र प्रतिरक्षा प्रणालीलाई सुदृढ बनाउँछ।
विशेषज्ञहरूको मतमा, रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता केवल औषधि वा बाह्य उपायबाट मात्र होइन, मानसिक, शारीरिक र भावनात्मक स्वास्थ्यको सन्तुलित संयोजनबाट नै बलियो हुन्छ। आधुनिक विज्ञानले पनि योगका यी पक्षहरूलाई मान्यता दिइसकेको छ। यसैले योगलाई दैनिक जीवनशैलीमा समावेश गर्दा स्वस्थ, रोगमुक्त र सन्तुलित जीवन जिउन सहज हुन्छ।
योगमार्फत प्राकृतिक रूपमा रोग प्रतिरोधात्मक क्षमतालाई सुदृढ बनाउँदै, हामी दीर्घकालीन स्वस्थ जीवनतर्फ अघि बढ्न सक्छौं।
