विद्याको चीन यात्रा पछि विपक्षी नेतामाथि सर्वहारा झटका! झट्का लाग्यो माधव र अग्निलाई!
पूर्वराष्ट्रपति भण्डारीको चीन भ्रमणपछि नेकपाका शीर्ष नेताहरूमाथि कारबाही: संयोग मात्र, कि संकेतपूर्ण रणनीति?
काठमाडौं — नेपालको विपक्षी कम्युनिष्ट नेतामाथि पछिल्ला दिनमा भएको कानुनी कारबाहीहरूलाई लिएर राजनीतिक वृत्तमा गम्भीर बहस सुरु भएको छ। पूर्वराष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीको चीन भ्रमण सम्पन्न भएको केही दिनमै पूर्वप्रधानमन्त्री माधवकुमार नेपाल र पूर्वसभामुख अग्नि सापकोटाविरुद्ध ठूला कानुनी प्रक्रियाहरू सुरु गरिनु संयोग मात्र हो कि राजनीतिक शक्ति सन्तुलनलाई फेरि गहिरो रूपमा प्रभावित पार्ने संकेत हो भन्ने प्रश्न उठ्न थालेको छ।
पूर्वराष्ट्रपति भण्डारीको चीन भ्रमण
पूर्वराष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारी जेठ दोस्रो साता चीनको निमन्त्रणामा बीजिङ पुगेकी थिइन्। उनले त्यहाँ उच्चस्तरीय अधिकारीहरूसँग भेटघाट मात्र होइन, “चीन–नेपाल रणनीतिक साझेदारीको विषयमा सहकार्य बढाउनु आवश्यक छ” भन्ने अभिव्यक्ति समेत दिएकी थिइन्। उनको भ्रमणलाई धेरैले चीनको 'पछिल्लो छायाँ कूटनीति' को निरन्तरताका रूपमा हेरेका थिए।
भण्डारी राष्ट्रपति रहँदा नेपालमा चीनको प्रभाव बढाउन विशेष सक्रियता देखाएकी थिइन्। उनको पछिल्लो भ्रमणमा पनि चीनले “नेपालमा राजनीतिक स्थायित्वको खाँचो” भन्ने लाइनमा संवाद अघि बढाएको चिनियाँ मिडियाको रिपोर्टले देखाउँछ।
भ्रमणपछि कारबाहीको लहर
पूर्वराष्ट्रपति भण्डारी स्वदेश फर्किएको केही दिनमै, अख्तियारले पूर्वप्रधानमन्त्री माधवकुमार नेपालसहित ९३ जनाविरुद्ध पतञ्जली जग्गा प्रकरणमा भ्रष्टाचार मुद्दा दायर गर्यो। त्यसको भोलिपल्टै सर्वोच्च अदालतले माओवादी केन्द्रका उपाध्यक्ष तथा पूर्वसभामुख अग्नि सापकोटाविरुद्ध द्वन्द्वकालीन अपहरण र हत्या आरोपको पुनः अनुसन्धान गर्न आदेश दियो।
यी दुई घटनाले एउटै सन्देश दिए—विपक्षी कम्युनिष्ट नेतामाथि कानुनी घेराबन्दी। यसले सत्ता र निकट भूमिकामा रहेका शक्तिहरूको सम्भावित रणनीतिक संयोजनको सङ्केत दिएको हो कि भन्ने प्रश्न सतहमा आएको छ।
चीनको चासो र नेपाली कम्युनिष्टहरू
नेपालका कम्युनिष्ट दलहरू विशेषगरी एमाले र माओवादी केन्द्रले चीनसँग लामो समयदेखि राजनीतिक र वैचारिक निकटता राख्दै आएका छन्। पछिल्ला केही वर्षमा चीनले नेपालको राजनीतिक स्थायित्वमा चासो देखाउँदै “स्थिरता मै विकास” भन्ने लाइन अघि सारेको छ।
पूर्वराष्ट्रपति भण्डारीको भ्रमण पनि यही नीति सुदृढ गर्ने प्रयासको एक हिस्सा हो भन्ने आकलन गरिएको छ। तर, सोही भ्रमणपछि नै दुईवटा ठूला कानुनी कारबाही सुरू हुनु, त्यो पनि विपक्षी कम्युनिष्ट नेताविरुद्ध, निकै संकेतपूर्ण देखिन्छ।
राजनीतिक संकेत र शक्ति सन्तुलन
चीनको नजरमा नेपाली राजनीतिमा शक्तिशाली विपक्षको उपस्थिति आवश्यक छ। माधव नेपाल र अग्नि सापकोटा दुवै पार्टीभित्र संयमित, वार्तामुखी र चीनमैत्री नेताका रूपमा चिनिन्छन्। उनीहरूलाई कानुनी हिसाबले किनारा लगाउने प्रयासले विपक्षभित्र चरम ध्रुवीकरण र अस्थिरता निम्त्याउने सम्भावना देखिन्छ, जुन चीनको चासोलाई प्रतिकूल जान सक्छ।
विपक्षी नेताहरूले यस कारबाहीलाई "न्यायिक हिसाबकिताब" होइन, “राजनीतिक प्रतिशोध” को रूपमा व्याख्या गर्न थालेका छन्। यता सत्तापक्ष भने न्यायिक स्वतन्त्रताको नाममा मौन बसेको देखिन्छ।
निष्कर्ष होइन, चिन्ताको धरातल
नेपालको वर्तमान राजनीतिक मञ्चमा यस्तो गहिरो संयोजन र सन्देशले दुई कुरा स्पष्ट गर्छ—एक, शक्तिको खेल केवल संसद वा सडकमा होइन, अदालत र संस्थागत संयन्त्रमार्फत पनि चलिरहेको छ। र दोस्रो, क्षेत्रीय शक्तिहरूको हित पनि नेपाली आन्तरिक शक्ति सन्तुलनसँग अब झन् बढी गाँसिएको छ।
पूर्वराष्ट्रपति भण्डारीको चीन भ्रमण, त्यसपछिको कानुनी कारबाही र विपक्षभित्रको प्रतिक्रिया—यी सबैलाई अलग्गै हेर्न मिल्दैन। यसको असर अब न केवल दलहरूबीचको समीकरणमा देखिनेछ, भोलिको कूटनीतिक सम्बन्ध र आन्तरिक स्थायित्वमा पनि गहिरो प्रभाव पार्नेछ।
