बेइजिङ, वाशिङ्टन, ताइपेइ — चीनको बढ्दो रणनीतिक विस्तारले अहिले विश्व राजनीतिमा नयां तरंग ल्याएको छ। प्रविधि, व्यापार, सुरक्षा र ताइवानमाथिको निरन्तर दबाबसँगै चीनले ‘ग्लोबल सुपरपावर’ बन्ने महत्वाकांक्षा खुला रूपमा प्रस्तुत गरिरहेको छ। तर, यही महत्वाकांक्षा विश्व अर्थतन्त्र, सामरिक सन्तुलन र नागरिक स्वतन्त्रतामा गम्भीर असर पार्ने संकेत देखिन थालेका छन्।

हालै मात्र Wells Fargo लगायतका बहुराष्ट्रिय कम्पनीहरूले चीनबाट व्यापारिक बहिर्गमन थालेपछि विदेशी लगानीकर्तामा व्यापक अनिश्चितता छाएको छ। प्रशासनिक हस्तक्षेप, डेटा निगरानी, अनि अप्रत्याशित प्रतिबन्धका कारण विदेशी पूँजीका लागि चीन असुरक्षित गन्तव्य बन्दै गएको अमेरिकी तथा युरोपेली मिडियाले उल्लेख गरेका छन्। यस्तो वातावरणमा अमेरिकी संसदसमक्ष चीनमा उच्च प्रविधिको चिप्स निर्यातसम्बन्धी निर्णयले दुई देशबीचको प्रविधि युद्ध अझ चर्किएको छ। चीनले पनि बदला स्वरूप, ‘रेयर अर्थ्स’ निर्यातमा कडाइ गर्ने चेतावनी दिएको छ, जसको प्रभाव विश्वभरका स्मार्ट उपकरण, इलेक्ट्रिक गाडी र सुरक्षा प्रविधिमा देखिन सक्नेछ।

साइबर आक्रमण र इन्टरनेट निगरानीको क्षेत्रमा पनि चीनले ‘स्मार्ट अधिनायकवाद’ स्थापित गर्न खोजेको आरोप छ। Wired र Reuters का अनुसार, चिनियाँ ‘Honker’ समूहहरूले ताइवान र अमेरिकी रक्षा प्रणालीमा निरन्तर साइबर आक्रमण गरिरहेका छन्। Microsoft जस्ता कम्पनीहरूको सहकार्यमा Pentagon को प्रणालीमाथि पहुँचको जोखिम अमेरिकामा मुख्य चासो बनेको छ। त्यसमाथि चीनको डिजिटल ID र अनलाइन निगरानीको सर्वव्यापीकरणले नागरिकको गोपनीयता मेटाउँदै प्रतिरोधको लहर पैदा गरेको छ।

ताइवानको समुद्री तटमा ५८ चिनियाँ फाइटर विमान र १० जलपोतको घेराबन्दीले सैन्य तनाव चुलिएको छ। Japan’s Defence White Paper मा चीनको ‘ग्रे-जोन’ रणनीतिले ताइवानमाथि सशस्त्र दबाब बढाइरहेको उल्लेख छ। ताइवानले आफ्ना तटबाट चिनियाँ जहाज निष्कासित गर्दै विश्वमञ्चमा ‘डिफेन्सिभ’ छवि बलियो बनाएको छ। उपराष्ट्रपति Hsiao Bi-khim ले चीनको सैन्य तथा कूटनीतिक दमनको विरोधमा खुला आवाज उठाएकी छन् भने, अमेरिकी सांसदहरूले बीजिङसँगको Sister City सम्बन्ध तोड्न प्रस्ताव गर्दै ताइवानको पक्षमा एकता प्रदर्शन गरेका छन्।

सांस्कृतिक हस्तक्षेप पनि चीनको कूटनीतिक खेलको हिस्सा बनेको छ। Oxford University Press ले चीनद्वारा प्रायोजित ‘Forensic Sciences Research’ जर्नलको प्रकाशन बन्द गर्दा पश्चिमी जगतमा चिनियाँ वैज्ञानिक प्रचारको आलोचना चुलिएको छ। The Diplomat ले उल्लेख गरेअनुसार, चीन–EU डिजिटल पर्खाल निर्माणको चर्चा उब्जिएको छ, जसले चीनभित्र सूचना नियन्त्रण र अनलाइन स्वतन्त्रतामा कडाइ आएको देखाउँछ।

South China Sea मा अमेरिकाले फिलिपिन्समा नाव मर्मत केन्द्र निर्माण गरेपछि, चीन–अमेरिका प्रतिस्पर्धा दक्षिण एसियामा पनि तातिएको छ। चीनका लागि विश्वव्यापी भरोसा गुमाउनु आर्थिकभन्दा बढी कूटनीतिक संकट हो, जबकि अष्ट्रेलियाली प्रधानमन्त्रीको चीन भ्रमणलाई चिनियाँ सञ्चारमाध्यमहरूले सशक्त प्रचार गर्दै आफ्नो ‘सॉफ्ट पावर’ विस्तार गर्ने प्रयास गरिरहेका छन्।

चीनको बहुआयामिक दबाब र प्रतिरोधको यो लहरले ग्लोबल सन्तुलनमा नयाँ अस्थिरता निम्त्याएको छ। प्रविधि युद्ध, आर्थिक अवरोध, सैन्य शक्ति प्रदर्शन र सांस्कृतिक हस्तक्षेपबीच अब प्रश्न उठेको छ—चीनको यो रणनीतिक यात्रा कहाँसम्म पुग्छ? विश्व शक्ति सन्तुलनको भविष्य कुन मोडमा मोडिन्छ? यी प्रश्नको उत्तर खोज्दै विश्व राजनीति अझ अस्थिर हुँदै गइरहेको छ।