पाकिस्तान अहिले एक बहुआयामिक संकटको भुमरीमा फसेको छ। राजनीतिक अव्यवस्था, जातीय विद्रोह, आर्थिक अन्याय, र मानव अधिकारको उल्लंघन यी सबै समस्याहरू राज्यको मूल ढाँचामै दरार सिर्जना गरिरहेका छन्। यो संकट केवल सीमित प्रान्तहरूमा होइन, बलूचिस्तानदेखि पञ्जाबसम्म, सिङ्गो राष्ट्रभर फैलिँदै गएको छ।

बलूचिस्तान: शिक्षा, स्वतन्त्रता र अस्तित्वको सङ्घर्ष

बलूचिस्तानमा जारी विद्रोह र दमनको चक्र गहिरिँदै गएको छ। हालै सार्वजनिक BSAC सर्वेक्षण अनुसार, प्रान्तमा ७०% भन्दा बढी विद्यालय बन्द छन् र साक्षरता दर ४०% भन्दा तल झरेको छ।

यता इस्लामाबादमा बलोच परिवारहरू आफ्ना हराएका आफन्तहरूको खोजीमा सातौँ दिनसम्म धर्नामा बसिरहे। MSN रिपोर्ट अनुसार, सुरक्षाबलले उनीहरूलाई जबरजस्ती रातारात हटायो। बलूच मानव अधिकार संस्था र अन्तर्राष्ट्रिय समूदायले यस्तो दमनको भर्त्सना गरेका छन्।

पञ्जाबमा राजनीतिक पक्षपात र सामाजिक अन्याय:

पाकिस्तानको शक्तिशाली पञ्जाब प्रान्तभित्रै राजनीतिक दमन, प्रहरी ज्यादती, र न्याय प्रणालीको दुरुपयोग बढ्दै गएको छ। HRCP को प्रतिवेदन अनुसार, अल्पसंख्यक समुदाय, महिला, र राजनीतिक आलोचकहरूलाई लक्षित गरेर दमन गरिँदैछ।

‘अनर किलिङ’ जस्ता सामाजिक अपराधहरू न्यायको साटो परम्परा र धर्मको नाममा ओझेलमा पारिन्छन्। पत्रकार, मानव अधिकारकर्मी र आम नागरिकले न्याय पाउने आशा हराउँदै गएको छ।

आर्थिक अव्यवस्था र जीवनस्तरको गिरावट:

पाकिस्तानको आर्थिक नीतिहरूले आम जनताको जीवनमा प्रतिकूल असर पारेका छन्। महँगी, इन्धन मूल्य वृद्धी, बेरोजगारी, र कर प्रणालीप्रतिको आक्रोश सडक आन्दोलनमा रूपान्तरित हुँदैछ।

Gilgit-Baltistan र ओरकजाई जस्ता सुदूर क्षेत्रहरूमा बाढी, पहिरो र वर्षा–जन्य घटनाहरूमा दर्जनौं नागरिकको ज्यान गएको छ। यद्यपि, सरकारको आपतकालीन प्रतिक्रिया न्यून, र राहत वितरण प्रक्रियामा व्यापक भ्रष्टाचार देखिएको छ।

राजनीतिक नेतृत्वको असफलता र चरमपन्थी जोखिम:

राजनीतिक नेतृत्व राज्य सञ्चालनको प्राथमिक जिम्मेवारी निभाउन असफल भइरहेको छ। चरमपन्थी समूहहरूले सुरक्षा बलमाथि आक्रमण गरिरहेका छन्, विशेषगरी केपी प्रान्तमा तालिबानसमर्थक गतिविधिहरू पुनः चर्किएका छन्। ड्रोनबाट बम झार्ने कार्यहरू र आम सर्वसाधारणमाथिको आक्रमणहरूले राज्यको नियन्त्रण क्षीण भइरहेको संकेत गर्छ।

महिला, अल्पसंख्यक र सामाजिक अधिकारको क्षय:

महिला श्रमिकहरू अझै पनि पुरुषभन्दा कम पारिश्रमिक पाउँछन्, दलित र हिन्दू अल्पसंख्यकहरूलाई राज्य–संरक्षित भेदभावको सामना गर्नुपरेको छ। ब्रेकर्डर रिपोर्ट अनुसार, औद्योगिक केन्द्रहरूमा महिलाको पारिश्रमिक समानतामा अझै उल्लेखनीय प्रगति देखिएको छैन।

 विघटनको डोरी तन्किँदै:

पाकिस्तान अहिले राष्ट्र निर्माणको मूल सूत्रहरूमै दरार देखिरहेको छराज्य र जनताको सम्बन्धमा विश्वासको संकट, जातीय/सांस्कृतिक उपेक्षा, र न्याय अभाव। बलूचिस्तानको विद्रोह, पञ्जाबको दमन, र आर्थिक अन्याय देशलाई भित्रैबाट क्षतविक्षत पारिरहेको छ। यदि सत्ताले यी आवाज सुनेन भने, स्थिति केवल ‘संकट’मा सीमित रहने छैन त्यो विघटनको डोरी हुनेछ।