दक्षिण एशियाको समसामयिक परिदृश्यमा दुई फरक रणनीति र दृष्टिकोणहरू उभिएका देखिन्छन्: एकातर्फ चीनको सत्तामुखी अनुशासन र प्रविधि–केन्द्रित नियन्त्रण रणनीति, अर्कोतर्फ भारतको क्षेत्रीय मानवीय संलग्नता, विकास कूटनीति र संकट व्यवस्थापनमा देखिएको सक्रियता। यी प्रवृत्तिहरूले न केवल सम्बन्धहरू परिभाषित गरिरहेका छन्, तर क्षेत्रीय सन्तुलनको चरित्रसमेत आकार दिइरहेका छन्।

चीनको भू–राजनीतिक सक्रियता र धार्मिक–सांस्कृतिक नीति

चीनको आन्तरिक नीति, विशेषतः तिब्बत र शिनजियाङ क्षेत्रमा, लामो समयदेखि अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा चर्चाको विषय रहँदै आएको छ। विभिन्न रिपोर्टहरू अनुसार, तिब्बती बौद्ध स्थलहरू, मठ, मूर्तिहरू लगायतका धार्मिक संरचनाहरू हटाइएको वा ध्वस्त पारिएको उल्लेख गरिएको छ। Drakgo क्षेत्रमा ३०० भन्दा बढी स्तूप नष्ट गरिएको तथ्य अन्तर्राष्ट्रिय मानव अधिकार संस्थाहरूले औंल्याएका छन्।

त्यस्तै, उइघुर मुसलमानहरूको पुनःशिक्षण कार्यक्रम, श्रम अभ्यास र सामाजिक निगरानी प्रणालीसम्बन्धी विवरणहरू विश्व सञ्चारमाध्यमहरूमा निरन्तर प्रकाशित भइरहेका छन्। World Uyghur Congress लगायत संस्थाहरूले यसबारेमा अन्तर्राष्ट्रिय संलग्नताको माग गरेका छन्।

यद्यपि, चिनियाँ प्रशासनले आफ्ना नीतिहरूलाई "सामाजिक स्थिरता र एकताका लागि आवश्यक" कदमको रूपमा वर्णन गर्दै आएको छ।

सूचना सुरक्षा र प्रविधि क्षेत्रमा चीनको नीति

चीनको प्रविधि र साइबर सुरक्षामा केन्द्रित रणनीतिले पनि विश्वका धेरै देशहरूको ध्यान तानेको छ।
Microsoft SharePoint प्रणालीमाथि भएको साइबर आक्रमणदेखि व्यापारिक कम्पनीहरूमाथि लगाइएका Exit Ban सम्म, चिनियाँ नीतिहरूमा राष्ट्रिय सुरक्षाको नाममा व्यापक नियन्त्रण देखिन्छ।

सामाजिक सञ्जाल र डिजिटल प्लेटफर्महरूमा सरकारी–समर्थित सामग्री प्रवाह ले डिजिटल सूचना प्रवाहको स्वतन्त्रताबारे नयाँ बहस जन्माएको छ।

बङ्गलादेशको संकटमा छिमेकी सहयोगको स्वरूप

हालैको बङ्गलादेशको ढाका विमान दुर्घटना गम्भीर मानवीय क्षतिको विषय बन्यो। घटनापछि भारतले तुरुन्तै जलन विशेषज्ञहरूको टोली पठाएर उपचारमा सहकार्य गर्‍यो। यस प्रकारको सहकार्यलाई धेरैले क्षेत्रीय सहयोगको सकारात्मक उदाहरणको रूपमा हेरेका छन्।

भारतको मानवीय सहयोग नीति केवल बङ्गलादेशमा सीमित छैन। फिजी, नेपाल, अफ्रिकन राष्ट्रहरूमा पनि स्वास्थ्य, पूर्वाधार र शिक्षा क्षेत्रमा भारतको सहभागिता बढ्दो क्रममा देखिन्छ।

वैचारिक बहस: बङ्गलादेश र साझा पहिचानको विषयवस्तु

बङ्गलादेशको राजनीतिक वातावरणमा साझा बङ्गाली सांस्कृतिक सम्पदामाथि वैचारिक बहस पुनः चर्किएको देखिन्छ। नोबेल शान्ति पुरस्कार विजेता मोहम्मद युनुसको विचारधारालाई लिएर उठाइएको आलोचनाले राष्ट्रभित्र वैचारिक ध्रुवीकरण देखाएको हो।
एक विश्लेषणात्मक लेख अनुसार, साझा बङ्गाली संस्कृतिको औचित्य र धर्म–राजनीतिबीचको सन्तुलन अहिले पुनः बहसको केन्द्रमा आएको छ।

यसले क्षेत्रीय तहमा राष्ट्र–निर्माण र पहिचानको अवधारणामाथि गहिरो छलफल सुरु गराएको छ — जहाँ इतिहास, धर्म, संस्कृति र राजनीतिक निष्ठाहरूबीचको सन्तुलन खोज्ने प्रयास भइरहेको छ।

क्षेत्रीय दृष्टिकोण र सन्तुलनको आवश्यकता

दक्षिण एशियाका देशहरू विभिन्न तहका राजनीतिक, सांस्कृतिक र आर्थिक चुनौतीसँग जुधिरहेका छन्। यस्ता अवस्थामा चीनको रणनीतिक उपस्थितिले आर्थिक विकाससँगै संप्रभुता र आन्तरिक संरचनामा असर पार्न सक्छ भन्ने चिन्ता केही विश्लेषकहरूले गरेका छन्।
त्यही समयमा, भारतले मानवीय संकट, स्वास्थ्य सेवा, र प्रविधिमा क्षेत्रीय सहकार्य प्रस्तुत गर्दै आएको छ।

यद्यपि, विश्लेषणकर्ताहरू चेतावनी दिन्छन् कि कुनै पनि सहयोग रणनीति स्वार्थरहित हुँदैन; त्यसैले प्रत्येक राष्ट्रले दीर्घकालीन राष्ट्रिय हित, आत्मनिर्भरता, र समान सर्तहरूमा आधारित सम्बन्ध निर्माण गर्न ध्यान दिनु आवश्यक छ।

निष्कर्ष: समन्वय र संवेदनशीलता नै दीर्घकालीन स्थायित्वको आधार

दक्षिण एशियाको समसामयिक अवस्थाले देखाएको छ कि सत्तात्मक रणनीति र सहकार्यात्मक समन्वयबीचको फरकले कूटनीतिक सम्बन्धको स्वरूप निर्धारण गर्छ। चीनको दमनात्मक रणनीति होस् वा भारतको सहयोग–केन्द्रित नीति — दुबैका आफ्नै उद्देश्य र सीमा छन्। तर दीर्घकालीन सन्तुलनका लागि संवाद, पारदर्शिता, र क्षेत्रीय संवेदनशीलता अपरिहार्य बन्ने देखिन्छ।