नेपालमाथि चीनको ‘मिसाइल’: सार्वभौमिकता संकटमा ओलीको चीन यात्रा
चीनको थियानजिनमा सम्पन्न उच्चस्तरीय शिखर सम्मेलनमा नेपाली प्रतिनिधिमण्डलको अगाडि राखिएको नामप्लेटमा अंग्रेजीमा “Henan Nepal”लेखिएको दृश्यले अहिले नेपालको भू-राजनीतिक बहसलाई विस्फोटक बनाइदिएको छ। धेरै विश्लेषकहरूको भनाइमा, यो केवल टाइपिङ त्रुटि होइन, चीनको “तीक्ष्ण शक्ति” (Sharp Power) प्रयोगको प्रत्यक्ष उदाहरण हो — नेपालमाथि प्रक्षेपण गरिएको एक “कूटनीतिक मिसाइल” जस्तै।
हेनान भनेको चीनको मध्यभागमा पर्ने एक प्रान्त हो। तर नेपालकै नामसँग यसको जोडिनु, कतिपयका दृष्टिमा, माओ जेडोङको “पाँच औंला नीति”लाई पुनः जिवन्त पार्ने संकेत हो। यो नीतिअनुसार, तिब्बतलाई हातको ताली मानिँदै नेपाल, भूटान, सिक्किम, लद्दाख र अरुणाचल प्रदेशलाई पाँच औंलाका रूपमा चित्रण गरिएको छ। यसको मूल सन्देश प्रष्ट छ — यी क्षेत्रहरू चीनका लागि स्वाभाविक “प्रभावक्षेत्र” हुन्।
यही कारण, थियानजिनमा नेपालको प्रतिनिधिमण्डलको अगाडि राखिएको “Henan Nepal” नामप्लेटलाई धेरैले “चीनको कूटनीतिक मनोविज्ञान”को प्रत्यक्ष प्रदर्शनका रूपमा लिएका छन्। एक वरिष्ठ कूटनीतिक विज्ञले नाम नखुलाउने शर्तमा भने:
“यो सामान्य भूल होइन। ‘हेनान’ नामलाई ‘नेपाल’सँग जोड्नु भनेको नेपालको सार्वभौमिकतामाथि प्रहार हो। चीनले नेपाललाई आफ्नो भौगोलिक सुरक्षा वलयको हिस्सा ठान्ने दृष्टिकोण यसले स्पष्ट देखाउँछ।”
सामाजिक सञ्जालमा आक्रोश उर्लिएको छ। धेरै प्रयोगकर्ताहरूले यसलाई “नेपालको सार्वभौमिकतामाथि सीधा मिसाइल प्रहार” भनेका छन्। कतिपयले यसलाई चीनको “सॉफ्ट-इन्क्लुजन स्ट्राटेजी” अन्तर्गतको योजनाबद्ध कूटनीतिक खेल मानेका छन्। अर्कोतर्फ, अल्पसंख्यक धार भने भन्छ, “यो केवल प्रशासनिक त्रुटि हो, यसलाई अनावश्यक राजनीतिकरण गर्नु हुँदैन।”
यता, भारतका केही सामरिक विश्लेषकहरूले यसलाई **“चीनको सामरिक संकेत”**का रूपमा हेरिरहेका छन्। उनीहरूका अनुसार, Five-Finger Policyको पुनः सक्रियताले केवल नेपाल मात्र होइन, भारतको उत्तरी सीमामा पनि नयाँ भू-राजनीतिक तनाव निम्त्याउन सक्छ।
तर, नेपाली विदेश मन्त्रालय अझै मौन छ। नेपालआजले सम्पर्क गर्दा मन्त्रालयका एक वरिष्ठ अधिकारीले छोटो जवाफ दिए:
“विवरण संकलन भइरहेको छ।”
नेपाल-चीन सम्बन्ध अहिले सबैभन्दा संवेदनशील चरणमा छ। आर्थिक सहायता, पूर्वाधार लगानी र राजनीतिक सहकार्यको नाममा चीनको प्रभाव तीव्र हुँदै गएको छ। विश्लेषकहरूको चेतावनी स्पष्ट छ — “थियानजिनबाट प्रक्षेपण गरिएको यो ‘हेनान मिसाइल’ केवल प्रतीकात्मक छैन; यसले नेपाल, भारत र चीनबीचको त्रिकोणीय सामरिक समीकरणलाई पुनः लेख्न सक्ने सम्भावना बोकेको छ।”
नेपालले अब निर्णायक रूपमा सोध्नुपर्ने प्रश्न यही हो —
हाम्रो सार्वभौमिकता अझै हाम्रो हातमा छ, कि कसैको ‘पाँच औंला’ भित्र समेटिँदैछ?
सूचना / अस्वीकरण
यस सामग्रीमा प्रयोग भएका तस्बिरहरू प्रतीकात्मक चित्रहरू मात्र हुन्, वास्तविक घटना वा दृश्यका वास्तविक फोटो होइनन्। यी केवल सम्पादकीय र जानकारीमूलक उद्देश्यका लागि प्रयोग गरिएका हुन्। वास्तविक दृश्यसँग कुनै मिल्दोजुल्दोपन भएमा त्यसलाई संयोग मात्र मानिनेछ।
Henan Nepal
