गगनको कूटनीतिक ब्लन्डर : बीआरआईमा अस्पष्टता र चिनियाँ दूतावाससँगको सम्बन्धमा प्रश्न उठ्यो
नेपाली कांग्रेस (नेकां) का महासचिव गगन थापा अहिले बेल्ट एन्ड रोड इनिसिएटिभ (बीआरआई) को ढाँचाको तयारी र काठमाडौंस्थित चिनियाँ दूतावाससँगको सम्बन्धका कारण विवादमा परेका छन्। उनको नेतृत्व र प्राथमिकतामा प्रश्न उठाउँदै पार्टी भित्र र बाहिरका आलोचकहरूले उनको कूटनीतिक निर्णयहरूलाई चर्को आलोचना गरेका छन्। यी घटनाक्रमले नेपालका कूटनीतिक सम्बन्ध र क्षेत्रीय भूराजनीतिक सन्तुलनमा दीर्घकालीन असर पार्ने आशंका बढाएको छ।
थापा बीआरआईका लागि नेपालको सहकार्यको ढाँचा तयार गर्न गठित उच्चस्तरीय कार्यदलका सदस्य थिए। यो ढाँचाले नेपालले अनुदान आधारित मात्र साझेदारी गर्ने स्पष्ट खाका दिनुपर्ने थियो। तर, अन्तिम दस्तावेजमा "अनुदान" को सट्टा "सहायता" भन्ने शब्द प्रयोग गरियो, जसले अनुदान र ऋण दुवैलाई समेट्न सक्ने अस्पष्टता जन्मायो। यसले नेपालको ऋण भार थपिन सक्ने जोखिम उत्पन्न गराएको छ। यो अस्पष्टताका कारण नेकां भित्रै असन्तोष फैलिएको छ। पार्टीका केही वरिष्ठ नेताहरूले यो कागजातले पार्टीको ऋणमुक्त नीतिसँग बाझिने काम गरेको भन्दै असन्तुष्टि व्यक्त गरेका छन्।
थापाले भारत र अमेरिकाका अधिकारीहरूसँग छलफल गरी बीआरआई सम्झौतालाई दान आधारित रहेको व्याख्या गर्न खोजे। तर, उनको प्रयास असफल रह्यो। चीनको नेपालमा बढ्दो प्रभावप्रति सधैं सतर्क रहेका यी दुई देशले सम्झौतामा स्पष्टताको अभावप्रति गहिरो शंका व्यक्त गरेका छन्। थापाको असक्षमताले नेपालको यी प्रमुख साझेदारहरूसँगको सम्बन्धमा असर पर्ने चिन्ता थपेको छ।
थापा र चिनियाँ दूतावासबीचको बढ्दो निकटताले थप विवाद जन्माएको छ। स्रोतका अनुसार थापा प्रत्यक्ष रूपमा संलग्न नभए पनि अप्रत्यक्ष रूपमा दूतावासद्वारा प्रवर्द्धित कार्यक्रमहरूको विस्तारमा सहयोग पुर्याइरहेका छन्। विशेष गरी, चिनियाँ दूतावास युथ पायोनियर प्रोग्राम (सीएनवाईपी) को मुद्दाले उनलाई थप विवादमा ल्याएको छ। युवा नेतृत्व विकास, सांस्कृतिक आदानप्रदान र व्यावसायिक विकासको नाममा यो कार्यक्रमले चिनियाँ प्रभाव नेपालमा विस्तार गर्न खोजेको आलोचकहरूको तर्क छ।
सीएनवाईपी कार्यक्रमका गतिविधिहरूमा नेतृत्व कार्यशाला, चीन भ्रमण, र चिनियाँ कूटनीतिज्ञ तथा उद्यमीसँगको भेटघाट समावेश छन्। यी गतिविधिहरूले नेपाली युवाहरूलाई अवसर दिनुका साथै चिनियाँ प्रभाव विस्तार गर्ने उद्देश्य लुकाएको आरोप लागेको छ। थापाको अप्रत्यक्ष समर्थनले उनलाई थप विवादित बनाएको छ। आलोचकहरूले सोधेका छन्, थापाका यी क्रियाकलाप नेपालका राष्ट्रिय हित र कूटनीतिक प्राथमिकतासँग मेल खान्छन् कि जस्तो लाग्दैन।
नेकां भित्रै पनि थापाप्रति असन्तुष्टि बढ्दै गएको छ। वरिष्ठ नेताहरूले चिनियाँ दूतावाससँगको उनको सम्बन्धप्रति असन्तोष व्यक्त गरेका छन्। बीआरआई ढाँचाको अस्पष्टताले पार्टी भित्र फाटो ल्याएको छ। यो विवादले नेकांको कूटनीतिक सन्तुलन कायम राख्ने क्षमतामाथि प्रश्न उठाएको छ।
नेपाल अहिले भारत, चीन र अमेरिकाबीचको शक्ति सन्तुलनको केन्द्रमा छ। यस अवस्थामा नेपालले आफ्ना परम्परागत साझेदारहरूसँग सम्बन्ध बिगार्न नदिई क्षेत्रीय सम्बन्ध सन्तुलनमा राख्नुपर्ने आवश्यकता छ। थापाको गतिविधिले नेपालको विदेश नीतिलाई चीनतर्फ झुक्याउन सक्ने खतरा रहेको आलोचकहरूको तर्क छ। यसले नेपालका अन्य साझेदारहरूसँगको सम्बन्धमा चुनौती थप्न सक्छ।
थापाको कूटनीतिक निर्णय र चिनियाँ कार्यक्रमहरूसँगको सम्बन्धले उनलाई ठूलो विवादमा पारेको छ। बीआरआईको अस्पष्टता र चिनियाँ कार्यक्रमप्रतिको अप्रत्यक्ष समर्थनले उनको राजनीतिक करियर र नेपालको कूटनीतिक अवस्थालाई दीर्घकालीन असर पार्न सक्छ। नेपालले पारदर्शिता, जवाफदेहिता र सन्तुलित विदेश नीति आवश्यक रहेको अहिले झन् स्पष्ट भएको छ।
