अविरल वर्षापछि इलाममा व्यापक क्षति, सरकारद्वारा ‘संकटग्रस्त क्षेत्र’ घोषणा र पुनर्निर्माण तयारी तीव्र!

गत असोज १८ र १९ गतेको अविरल वर्षापछि आएको बाढी र पहिरोले इलाम जिल्ला र आसपासका क्षेत्रहरूमा व्यापक क्षति पुर्याएको छ। बाढीले यहाँको भूगोल मात्र होइन, सयौं नागरिकको जीवन र भविष्यलाई समेत प्रभावित बनाएको छ। सरकारी तथ्याङ्कअनुसार हालसम्म ३९ जनाको मृत्यु भइसकेको छ भने तीन सयभन्दा बढी घरधुरी प्रत्यक्षरूपमा प्रभावित भएका छन्।
स्थानीय निकायका अनुसार, इलाम नगरपालिका, देउमाई नगरपालिका र माङ्सेबुङ गाउँपालिकामा बाढी र पहिरोको क्षति सबैभन्दा गम्भीर रहेको छ। देउमाईमा बाढीले दर्जनौं घर बगाएको छ भने इलाम नगरपालिकामा विकासका पूर्वाधार—सडक, पुल र बिजुली सञ्जाल—नष्ट भएका छन्। सडक अवरुद्ध हुँदा उद्धार र राहत वितरण कठिन बनेको छ।
स्थानीय पूर्वजनप्रतिनिधि सुहाङले स्थलगत निरीक्षणपछि भने, “यो विपत्तिले इलामको स्वरूप नै बदलिदिएको छ। तर यहाँका नागरिकको साहस र एकताले अझै आशाको उज्यालो देखाउँछ।” उनका अनुसार, अहिले ३०० भन्दा बढी परिवार विस्थापित छन्, जसमा करिब १४० घर स्थायी रूपमा बस्न अयोग्य बनेका छन्। विस्थापितहरू आफन्तका घर वा अस्थायी टहरामा बसोबास गरिरहेका छन्।
स्थानीय प्रशासनका अनुसार, नेपाल प्रहरी, सशस्त्र प्रहरी र नेपाली सेनाको टोलीले उद्धार र अस्थायी आवास निर्माणमा सहयोग पुर्याइरहेका छन्। राहतका रूपमा पाल, लत्ताकपडा र खाद्यान्न वितरण भइरहेको भए पनि दुर्गम बस्तीहरूमा पुग्न अझै कठिनाइ छ। इलाम नगरपालिका प्रमुख केदार थापाले भने, “मुख्य चुनौती बाटोघाटो खुलाउने र स्थायी पुनःस्थापना सुरु गर्ने हो।”
सरकारले जिल्लालाई ‘संकटग्रस्त क्षेत्र’ घोषणा गरेको छ। गृह र भौतिक पूर्वाधार मन्त्रालयका सचिवहरू, प्रहरी महानिरीक्षक र मन्त्री कुलमान घिसिङको टोलीले शनिबार इलामको स्थलगत निरीक्षण गरेको छ। मन्त्री घिसिङले स्थानीय निकाय र प्रशासनसँग छलफल गर्दै प्रभावित क्षेत्रलाई पुनःनिर्माण र पूर्वाधार पुनर्स्थापनाको प्राथमिक सूचीमा राख्ने प्रतिबद्धता व्यक्त गरेका छन्।
पूर्वप्रतिनिधि सुहाङले भने, “घोषणामात्रले पुग्दैन, तत्काल राहतपछि दीर्घकालीन पुनर्निर्माणको योजना चाहिन्छ।” उनले बालबालिकाको शिक्षा, सुरक्षित बसोबास र जीविकोपार्जनका कार्यक्रम तत्काल अघि बढाउन आग्रह गरे।
अहिले इलाममा राहत र उद्धार कार्य जारी छ, तर लगातार वर्षाले जोखिम अझ कायम छ। स्थानीय समुदाय र सरकारी निकायको सहकार्यमा बाटोघाटो पुनःनिर्माण हुँदै जाँदा जनजीवन सामान्य अवस्थामा फर्किने आशा गरिएको छ। यो विपत्तिले भौतिक विनाश मात्रै होइन, स्थानीय एकता र सामुदायिक बलको पनि नयाँ परिभाषा दिएको देखिन्छ।